Pacjenci mają prawo do opieki duszpasterskiej w szpitalach

Pacjenci przebywający w szpitalach mają prawo do opieki duszpasterskiej. W sytuacji pogorszenia się stanu zdrowia lub zagrożenia życia szpital powinien umożliwić pacjentowi kontakt z duchownym jego wyznania – podkreśla Rzecznik Praw Obywatelskich prof. Irena Lipowicz w informacji z działalności Rzecznika Praw Obywatelskich za ubiegły rok, o której ma być mowa na najbliższym posiedzeniu Sejmu.

„Informacja z działalności Rzecznika Praw Obywatelskich za rok 2013 oraz o stanie przestrzegania wolności i praw człowieka i obywatela” ma zostać przedstawiona na najbliższym posiedzeniu Sejmu, które rozpocznie się w czwartek 24 czerwca.

Rzecznik Praw Obywatelskich przypomina w niej, że Konstytucja RP zapewnia każdemu wolność sumienia i religii. Wolność religii obejmuje także prawo osób do korzystania z pomocy religijnej tam, gdzie się znajdują. Staje się to szczególnie ważne dla osób będących w trudnej sytuacji życiowej, czasem zagrażającej życiu i zdrowiu.

„Pacjenci przebywający w szpitalach mają prawo do opieki duszpasterskiej. W sytuacji pogorszenia się stanu zdrowia lub zagrożenia życia szpital jest obowiązany umożliwić pacjentowi kontakt z duchownym jego wyznania” – zaznacza Rzecznik Praw Obywatelskich. Stanowisko Rzecznika w sprawie opieki duszpasterskiej w szpitalach jest powtórzeniem opinii wydanej przez Rzecznika w ubiegłym roku.

Irena Lipowicz zwróciła się w sierpniu 2013 roku do Ministra Zdrowia Bartosza Arłukowicza z pytaniem, czy w służbie zdrowia odmawia się duszpasterzom dostępu do pacjentów. Jak informowała, do biura Rzecznika napływały bowiem „sygnały dotyczące braku posług duszpasterskich w niektórych zakładach służby zdrowia”.

Rzecznik Praw Obywatelskich przypominała, że taka sytuacja jest prawnie niedopuszczalna, gdyż świadczenie posług religijnych i opieki duszpasterskiej w placówkach służby zdrowia przewidziane jest w wielu aktach normatywnych regulujących stosunki państwa z Kościołami i związkami wyznaniowymi w Polsce - od Konstytucji RP i Konkordatu, poprzez ustawy do szczegółowych rozporządzeń Ministra Zdrowia.

Rzecznik skupiła się szczególnie na sytuacji w hospicjach. Nawiązywała w swoim wystąpieniu do wątpliwości co do interpretacji przepisów ustawy z 15 kwietnia 2011 roku o działalności leczniczej, która powinna określać status posługi duszpasterskiej np. w placówkach opieki paliatywnej. Jak zwracała uwagę RPO, ustawa ta nie wymienia jednoznacznie hospicjów wśród podmiotów leczniczych (art. 4), ale przewiduje w art. 12 ust. 1 pkt 4, iż stacjonarnych i całodobowych świadczeń zdrowotnych, innych niż szpitalne, udziela się także w hospicjach.

„Na tym tle powstaje wątpliwość czy hospicja mają prawo do zatrudnienia kapelanów, mogących świadczyć posługi religijne dla chorych, którzy z racji przebywania w hospicjum znajdują się bardzo często w ciężkim stanie zdrowia. Dla osób tych opieka duchownego i posługa religijna może mieć istotne znaczenie, także w wymiarze zdrowotnym. Wydaje się więc niezbędne jednoznaczne objęcie hospicjów przepisami dopuszczającymi zatrudnienie kapelana szpitalnego” – uważa Irena Lipowicz.

Rzecznikowi Praw Obywatelskich odpowiedział Wiceminister Zdrowia Sławomir Neumann. Zwrócił uwagę, że zgodnie z art. 4 i art. 12 ustawy o działalności leczniczej hospicja są przedsiębiorstwami podmiotów leczniczych wykonującymi stacjonarne i całodobowe świadczenia zdrowotne, przez które „rozumie się (...) świadczenia szpitalne, jak i (...) stacjonarne i całodobowe świadczenia zdrowotne inne niż szpitalne. Te ostatnie wykonywane są w: zakładzie opiekuńczo-leczniczym, zakładzie i pielęgnacyjno-opiekuńczym, zakładzie rehabilitacji leczniczej bądź w hospicjum (...)" – odpowiedziało Ministerstwo Zdrowia.

Powołując się na przepisy ustawy o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta przyznał, że pacjent przebywający w placówce wykonującej działalność leczniczą „ma prawo do opieki duszpasterskiej, zaś w sytuacji pogorszenia się stanu zdrowia lub zagrożenia życia ww. podmiot jest obowiązany umożliwić pacjentowi kontakt z duchownym jego wyznania. W celu realizacji tego prawa podmiot leczniczy jest zobowiązany do poniesienia kosztów jego realizacji chyba, że przepisy odrębne stanowią inaczej”.

„Prawo do opieki duszpasterskiej – przypomniało Ministerstwo Zdrowia – obejmuje prawo do bezpośredniego kontaktu z opiekunem duchowym wyznawanej przez siebie religii, umożliwienia uczestnictwa w obrzędach religijnych organizowanych w szpitalu, przyjmowania sakramentów, a w sytuacji pogorszenia się stanu zdrowia powodującego odczucie zagrożenia prawo do niezwłocznego zawiadomienia duchownego wyznawanej przez pacjenta religii i umożliwienie z nim kontaktu. W tym celu pacjent powinien otrzymać informację, jakiego wyznania kapelani sprawują opiekę duszpasterską w szpitalu, w jaki sposób można się z nimi skontaktować, gdzie i o której godzinie odbywają się nabożeństwa”.

Resort zdrowia zwrócił jednak uwagę, że przepisy ustawy o prawach pacjenta nie regulują, w jakiej formie np. dyrektor szpitala zadba o prawo pacjentów do korzystania z posługi duszpasterza (czy i jaką podpisze z kapelanem umowę, w jaki sposób umożliwi mu wejście na teren szpitala itd.), nakłada jedynie obowiązek poniesienia kosztów jego realizacji.

Wybór w tym zakresie, zwłaszcza jeśli chodzi o placówki prywatne, należy do kierownika podmiotu leczniczego. W przypadku, gdy szpital jest jednostką budżetową i jego kierownik podejmie decyzję o zatrudnieniu kapelana szpitalnego, kwestie jego wynagrodzenia reguluje rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 28 czerwca 2013 roku w sprawie warunków wynagradzania za pracę pracowników podmiotów leczniczych działających w formie jednostki budżetowej. „Z kolei decyzja o istnieniu kaplicy w podmiocie leczniczym jest pozostawiona kierownikowi tego podmiotu” – napisało  Ministerstwo Zdrowia.

Zdaniem Krajowego Duszpasterza Służby Zdrowia ks. Stanisława Warzeszaka, przypadki odmowy współpracy z kapelanami zdarzają się najczęściej właśnie w prywatnych jednostkach służby zdrowia, choć dotychczas były one nieliczne. „Odmowa posługi kapelana, gdy pacjent wyraźnie tego chce, występuje raczej rzadko. Niemniej zdarzają się przypadki ideologicznych uprzedzeń. Problemy polegają głównie na trudnościach w dostępie do pacjenta. Nie ma bowiem spontanicznych wezwań kapelana do pacjenta, ten musi szukać z nim kontaktu, co nierzadko jest trudne” – powiedział KAI ks. Warzeszak.

Ministerstwo Zdrowia nie dysponuje danymi na temat liczby kapelanów służby zdrowia. Według Krajowego Duszpasterza Służby Zdrowia, w szpitalach, hospicjach, domach opieki społecznej i innych placówkach posługuje ok. 1500 kapelanów. „Na pełnych etatach jest bardzo niewielu, ok. 20 proc. i tylko w dużych jednostkach. Na ogół są to cząstkowe etaty” – dodał ks. Warzeszak.

Autorzy tekstów, KAI, Najnowsze