O opiece dla seniorów

W panelu dyskusyjnym nad aktualną formą opieki dla seniorów uczestniczyli: prof. SGH Piotr Błędowski, wiceprzewodniczący Zarządu Głównego Polskiego Towarzystwa Gerontologicznego, mgr Monika Kocot, pielęgniarka naczelna Caritas Diecezji Opolskiej oraz Konrad Wacławczyk, wiceburmistrz miasta Kolonowskie. Dyskusję moderował Tomasz Królak, wiceprezes Katolickiej Agencji Informacyjnej.

Zaproszeni specjaliści omówili kwestię integracji lokalnej opieki senioralnej, sygnalizując przedstawicielom miejscowości papieskich problemy związane ze świadczeniem opieki geriatrycznej w polskich miastach i wsiach.

Prof. Piotr Błędowski, wiceprzewodniczący Polskiego Towarzystwa Gerontologicznego mówił o najważniejszych zadaniach, które stoją przed samorządami w związku z opieką senioralną. Przypomniał, że odsetek ludzi starych w społeczeństwie wzrasta i należy zawczasu przygotować się do podjęcia tego wezwania. W miarę wzrostu liczby osób starszych można zauważyć, że jest to wewnętrznie bardzo zróżnicowana grupa, gdyż okres starości trwa 20-30 lat. W pierwszym okresie niewiele się zmienia, następnie osoba stara jest coraz bardziej, aż po całkowitą utratę samodzielności, co ma miejsce po 80. roku życia. Demografowie używają określenia demograficznego podwójnego starzenia się - wzrasta na całym świecie odsetek starszych i odsetek osób powyżej 80. roku życia. I właśnie ta grupa wymaga pomocy. Mówi się więc o "młodych" starych i "starych" starych - przypomniał profesor.

Jego zdaniem z punktu widzenia polityki samorządowej istotna jest konieczność uwzględniania w ich zadaniach nie tylko strategii czysto opiekuńczej, adresowanej do osób niesamodzielnych, ale też podtrzymywania aktywności u tych, którzy wciąż tę aktywność wykazują.

Zdaniem prof. Błędowskiego bolączką polityki senioralnej w Polsce jest fakt, że nie dysponujemy aktualną diagnozą, dotyczącą zjawiska - ostatnie badania pochodzą z 2011 i są one już historyczne. Trzeba uwzględniać lokalną specyfikę starzenia się w danych miejscowościach, gdyż starość, tak jak ubóstwo, ma swoją lokalną specyfikę. Zawiera ona dwa elementy: pozycję danej osoby w środowisku i jej sytuację rodzinną. Sytuacja rodzinna ulega zmianie i te zmianie są niekorzystne, rodzina jest niewydolna opiekuńczo, jest mniejsza. Dlatego samorządy, organizując opiekę nad seniorami, powinny traktować te zadania jako priorytetowe. - Wydaje się, że nadchodzi czas, w którym powinniśmy zacząć poszukiwać sojuszników - podkreślił prof. Błędowski.

Pierwszym naturalnym sojusznikiem jest rodzina, ale należy inaczej traktować tę rodzinę - jest ona sojusznikiem tak długo, jak sama będzie mogła korzystać ze wsparcia. Wówczas będzie w stanie wywiązywać się ze swojego zadania.

Prelegent wyliczył zadania, które należy wobec seniorów zrealizować. Po pierwsze, trzeba wspierać te formy ich aktywności, które pozwolą połączyć obowiązki rodzinne z zawodowymi ich rodzin. Po drugie, jest coraz więcej organizacji pozarządowych, szczególnie Uniwersytetów Trzeciego Wieku, które odgrywają niezwykle istotną rolę, gdyż są bardzo ważne jako podmioty podnoszące poziom wykształcenia osób starszych, ale przede wszystkim w istotniej mierze zastępują rozmaite więzi społeczne, które zostały zerwane lub osłabione. Nie dość doceniona jest rola wolontariatu, a jest to forma działalności, związana także z Kościołem katolickim. To także jedno z zadań parafii - wsparcie grup wolontariuszy. Ważnym elementem w opiece senioralnej jest też rozwój usług bytowych, przedłużających okres samodzielności 60- 70-letnich "singli". Drugą kategorią usług to usługi społeczne, zmierzające do organizacji wolnego czasu i zapewnieniu opieki nad osobami starymi. Warto zwrócić uwagę, że doświadczenia krajów zachodnioeuropejskich prowadzą do tego, że jeśli opieka nad seniorem obciąża budżet domowy, wcześniej czy później taka rodzina zwraca się o pomoc do samorządu. Na Zachodzie w związku z tym od dawna poszukuje się rozwiązań, by wydatki samorządowe odciążyły konkretne budżety domowe. Dlatego należy liczyć, że samorządowcy działali zgodnie z jednolitym, zintegrowanym systemem świadczenia usług pielęgnacyjnych i opiekuńczych, który w mniejszym lub większym stopniu będzie finansowany ze środków publicznych i który stworzy przy tym nowe miejsca pracy. - Starzenie się jest więc nie tylko wezwaniem, ale też szansą dla lepszego funkcjonowania społeczności lokalnych - zakończył prof. Błędowski.

Mgr Monika Kocot, naczelna pielęgniarka Caritas Diecezji Opolskiej opowiedziała o doświadczeniach w opiece nad osobami starymi w jej diecezji. Jej zdaniem polityka senioralna będzie największym wezwaniem dla rządzących w najbliższym czasie. W Polsce pielęgnowanie starych i chorych w ogromnym zakresie jest zadaniem, wykonywanym przez rodzinę i w rodzinie - dotyczy to 90 proc. osób. Zdaniem mgr Kocot model ten należy utrzymać i wzmocnić, co jest zgodne z pragnieniem samych zainteresowanych, gdyż w domu czują się najlepiej i najbezpieczniej. Dobre systemy opieki senioralnej biorą to pod uwagę, a należy dodać, że jest to także tańsze. 

Naczelna pielęgniarka Caritas Diecezji Opolskiej przypomniała, że pobyty ludzi starszych w szpitalach są zazwyczaj krótkie, i że są oni wypisywani, a rodzina nie otrzymuje żadnych wskazówek, dotyczących pielęgnacji - rodziny pozostawione są sobie samym, co jest niedopuszczalne. Należy zamienić więc opiekę stacjonarną na ambulatoryjną pod warunkiem, że istnieje odpowiedni i niezawodny system opieki ambulatoryjnej, czyli że działają odpowiednie służby medyczne, opiekuńcze i socjalne, które wspierają domowników i wzmacniają zdolność opiekuńczą rodziny.

Mgr Kocot opowiedziała o projekcie, który powstał w diecezji opolskiej w 1992 r., stawia opiekę ambulatoryjną nad stacjonarną i wzmacnia rodzinę. Od 23 lat w diecezji działają pielęgniarskie zespoły domowej opieki nad ludźmi chorymi i starymi pod nazwą Stacje Opieki Caritas. Codziennie z 50 stacji wyjeżdża 170 pielęgniarek i odwiedza w domach seniorów i chorych, zaś 82 rehabilitantów w 36 gabinetach rehabilitacyjnych lub w domach chorego usprawnia pacjentów. Do zespołu należy także 20 lekarzy. Każda stacja opieki dysponuje siedzibą, wypożyczany jest sprzęt rehabilitacyjny. Atutem pielęgniarek jest fakt, że każda z nich dysponuje samochodem, co jest szczególnie cenne na wsi. Ich praca trwa całą dobę. Dodatkowo pielęgniarki należą w gminach do zespołów interdyscyplinarnych i w wypadku sytuacji kryzysowych. Stacje współpracują z wolontariuszami i Szkolnymi Kołami Caritas. Stacje Opieki funkcjonują dzięki dobrej współpracy Kościoła, władz samorządowych i NFZ. SOC są nowoczesnym, tanim, ludzkim i prorodzinnym projektem, który wspiera pacjentów i wzmacnia zdolności opiekuńcze rodziny. Państwo powinno wspierać ten model opieki ambulatoryjnej - podsumowała mgr Kocot. 

Wiceburmistrz Konrad Wacławczyk omówił system opieki nad osobami starszymi w Mieście Kolonowskie (woj. opolskie). Ekspert wskazał, że działalność gminy w służbie osobom starszym można podzielić na dwa sektory: zagospodarowanie seniorom wolnego czasu oraz zapewnienie opieki pielęgnacyjnej i medycznej tym, którzy jej wymagają.

Zdaniem Wacławczyka, o ile nie brakuje w gminach stowarzyszeń, które oferują seniorom inicjatywy i zajęcia, tak niewiele jest takich podmiotów, które służą im opieką medyczną, bądź pielęgnacyjną. – Obok funkcjonujących w każdej gminie Ośrodków Pomocy Społecznej nieoceniona jest w tym zakresie pomoc Stacji Opieki Caritas i posługujących tam pielęgniarek – powiedział samorządowiec. Wymienił również, że na terenie gminy Kolonowskie obok Stacji Opieki funkcjonują też prowadzone przez Caritas gabinety rehabilitacyjne. Te inicjatywy współfinansowane są z pieniędzy gminy.

Charakteryzując społeczność gminy wskazał, że obecnie pokoleniem starzejącym się jest społeczność rodziców osób, które w latach 80. zaczęły wyjeżdżać za granicę. Dziś bardzo często są to osoby pozostawione same sobie, pozbawione rodziny, które same sobie muszą radzić – wyjaśnił wiceburmistrz miasta Kolonowskie. Zadaniem samorządowca to właśnie im szczególnie potrzebna jest pomoc pielęgniarek Caritas, których posługa pielęgnacyjna zawiera wartość dodaną. – Jest nią obecność i zainteresowanie, które skutecznie okazują swoim podopiecznym – podkreślił Wacławczyk.

Podczas dyskusji prezydent Białegostoku Tadeusz Truskolaski przedstawił obowiązujący w stolicy Podlasia od czerwca ub.r. program „Karta Aktywnego Seniora”. Uprawnia ona do 50 proc. Rabatu na udział we wszystkich wydarzeniach kulturalnych, społecznych i sportowych organizowanych przez miasto.

Natomiast prezydent Warszawy Hanna Gronkiewicz-Waltz zaprezentowała publikacje wydane przez stołeczny ratusz „Senior – Miejski Informator Rodzinny w Warszawie” oraz „Warszawski e-podręcznik seniora”. Wskazała, że celem jej prezydentury jest troska o osoby starsze: dofinansowanie Uniwersytetów Trzeciego Wieku, troska o wygodny i tani dla seniorów transport publiczny, czy powołanie oddziału geriatrycznego w Szpitalu Wolskim. Dodała, że w stolicy o osoby starsze dba również Komisja Dialogu Społecznego ds. osób starszych i kombatantów.

O roli uczelni wyższych w trosce o osoby starsze, na przykładzie działalności Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie mówił rektor uczelni, ks. prof. Stanisław Dziekoński. Rektor wskazał, że pośród wielu przestrzeni badawczych ważną dziedziną naukową, która zajmuje się funkcjonowaniem w społeczeństwie osób starszych jest socjologia.

Lokalne doświadczenia pomocy osobom starszym przekazali przedstawiciele miast Gdańska oraz Łodzi.

Ks. Jan Drob, pomysłodawca cyklu spotkań podkreślił, że tegoroczna dyskusja odnosi się do kwestii, która staje się coraz ważniejszym ogólnopolskim problemem. Prezes Fundacji Dzieło Nowego Tysiąclecia podkreślił, że o ile sam problem ma charakter ogólnopolski, to rozwiązywanie go spada głównie na samorządy. Podsumowując panel dyskusyjny, ks. Drob wskazał, że bardzo ważna jest tu integracja poszczególnych organów i inicjatyw, zwłaszcza współpraca samorządu z parafiami, które najlepiej znają potrzeby swoich parafian

Autorzy tekstów, KAI, Najnowsze