„Pacjenci są coraz bardziej świadomi, iż mają swoje prawa”
Rozmowa z Bartłomiejem Chmielowcem, Rzecznikiem Praw Pacjentów.
zdjęcie: www.rpp.gov.pl
2018-10-23
- Na czym polega praca Rzecznika Praw Pacjenta?
- Zadaniem Rzecznika Praw Pacjenta jest przede wszystkim dbanie o to, aby prawa pacjentów były przestrzegane przez podmioty lecznicze w należyty sposób. Natomiast jego celem jest zapewnienie każdemu pacjentowi maksymalnego bezpieczeństwa oraz komfortu w trakcie całego procesu leczenia.
Niezmiernie ważne jest, aby pacjenci wiedzieli, jak sobie poradzić w systemie ochrony zdrowia i gdzie zwrócić się po ewentualną pomoc. Dlatego Rzecznik Praw Pacjenta prowadzi szereg działań edukacyjnych oraz informacyjnych przeznaczonych dla różnych grup wiekowych. Między innymi są to kampanie społeczne na temat praw pacjenta, które można było zobaczyć w prasie, telewizji oraz komunikacji miejskiej, publikacje drukowane, takie jak ulotki i plakaty, ale także artykuły poradnikowe, z którymi można zapoznać się na stronie internetowej Rzecznika oraz w mediach społecznościowych. Aby ułatwić pacjentom dostęp do informacji na temat praw pacjenta, od 2015 r. Biuro Rzecznika Praw Pacjenta regularne bierze także udział w wydarzeniach informacyjno-promocyjnych, gdzie podczas imprez lokalnych na terenie całego kraju, osoby odwiedzające nasze stoisko mają okazję porozmawiać z pracownikami Biura na temat przysługujących im praw oraz skorzystać na miejscu z konsultacji związanych z ich osobistą sytuacją.
- Jak zorganizowane jest Biuro Rzecznika Praw Pacjenta?
- Rzecznik Praw Pacjenta jest centralnym organem administracji rządowej właściwym w sprawach ochrony praw pacjentów, które szczegółowo zostały określone w ustawie z dnia 6 listopada 2008 r. o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta r. Od 2009 roku Rzecznik wykonuje swoje zadania przy pomocy Biura Rzecznika Praw Pacjenta (wcześniej istniało Biuro Praw Pacjenta będące jednostką podległą Ministrowi Zdrowia).
Poza komórkami organizacyjnymi, do struktur Biura należą takie Departamenty, jak Prawny, Postępowań Wyjaśniających, Strategii i Działań Systemowych, Dialogu Społecznego i Komunikacji oraz do spraw Zdrowia Psychicznego, w ramach którego swoją funkcję pełnią Rzecznicy Praw Pacjenta Szpitala Psychiatrycznego.
Siedziba Biura znajduje się w Warszawie przy ul. Młynarskiej 46. Rzecznik nie posiada żadnych terenowych oddziałów, niemniej jego pracownicy – Rzecznicy Praw Pacjenta Szpitala Psychiatrycznego – pracują w placówkach leczniczych posiadających oddziały psychiatryczne i leczenia uzależnień na terenie całego kraju. W chwili obecnej jest to prawie 50 osób.
W tym miejscu chciałbym zwrócić uwagę na istotną kwestię, jaką jest rola pełnomocnika do spraw praw pacjenta. Taką funkcję pełni osoba, która pracuje na terenie szpitala, jednakże zatrudniona jest i podlega bezpośrednio dyrektorowi danej placówki medycznej, nie jest to pracownik Biura Rzecznika Praw Pacjenta.
- Kiedy możemy prosić o interwencję Rzecznika Praw Pacjenta?
- Do Rzecznika Praw Pacjenta może zgłosić się każda osoba, która uważa, że doszło do naruszenia jej praw jako pacjenta. Te prawa to: prawo do świadczeń zdrowotnych, do informacji, do zgłaszania działań niepożądanych produktów leczniczych, do tajemnicy informacji, do wyrażenia zgody na udzielenie świadczeń zdrowotnych, do poszanowania intymności i godności pacjenta, do dokumentacji medycznej, do zgłoszenia sprzeciwu wobec opinii albo orzeczenia lekarza, do poszanowania życia prywatnego i rodzinnego, do opieki duszpasterskiej oraz do przechowywania rzeczy wartościowych w depozycie. Prawa pacjenta przysługują każdemu pacjentowi niezależnie od jego wieku. Nie ma znaczenia także, czy leczenie odbywa się w ramach środków publicznych, czy też w systemie komercyjnym.
Najszybszą formą kontaktu z Biurem Rzecznika Praw Pacjenta jest telefon na numer bezpłatnej ogólnopolskiej infolinii 800 190 590 – czynnej od poniedziałku do piątku w godz. 8.00-20.00. Pacjenci mogą również zwrócić się do nas pisemnie drogą elektroniczną na adres kancelaria@rpp.gov.pl lub przyjść osobiście do Biura, które znajduje się w Warszawie przy ul. Młynarskiej 46. Specjaliści pracujący w Biurze na bieżąco pomogą rozwiać wątpliwości i odpowiedzą na wszelkie pytania dotyczące praw pacjenta, a także wskażą przysługujące środki prawne.
W sytuacji, gdy pacjent uważa, że jego prawo zostało naruszone, może również złożyć do Biura wniosek o wszczęcie postępowania wyjaśniającego. Taki wniosek jest wolny od opłat administracyjnych i niezbędny, aby Rzecznik mógł wszcząć postępowanie oraz wykorzystać narzędzia wynikające z ww. ustawy. We wniosku należy szczegółowo opisać sytuację, jaka spotkała pacjenta i dołączyć ewentualną dokumentację potwierdzającą zdarzenie. Następnie wniosek należy podpisać odręcznie i przesłać na adres Biura. Zarówno wzór wniosku, jak i wszelkie dane kontaktowe do Biura znajdują się na stronie internetowej www.rpp.gov.pl w zakładce „Kontakt”.
Jeśli do Rzecznika Praw Pacjenta wpłynie taki wniosek – Rzecznik zapoznaje się z nim, ocenia, czy prawdopodobne jest w danej sytuacji naruszenie praw pacjenta, a jeśli tak – podejmuje dalsze działania. W takim przypadku może samodzielnie prowadzić postępowanie wyjaśniające (np. wystąpić o wyjaśnienia do dyrektora placówki medycznej czy też przeprowadzić – nawet bez uprzedzenia – kontrolę w placówce medycznej) lub zwrócić się o zbadanie sprawy lub jej części do właściwych organów, w szczególności organów nadzoru, prokuratury, kontroli państwowej, zawodowej lub społecznej, zgodnie z ich kompetencjami. Dopiero po zakończeniu postępowania wyjaśniającego Rzecznik może stwierdzić, czy doszło do naruszenia praw pacjenta, informuje wówczas o rozstrzygnięciu wnioskodawcę, pacjenta oraz świadczeniodawcę, którego wniosek dotyczy.
Rzecznik może wszcząć postępowanie wyjaśniające również bez złożenia wniosku, jeśli sygnał od pacjenta będzie wskazywał na naruszenie praw pacjenta lub – jeśli zdarzenie będzie wskazywało, że naruszenie dotyczy większej liczby pacjentów – rozpatrzeć taki sygnał pod kątem stosowania praktyk naruszających zbiorowe prawa pacjentów. Wiele spraw jest również podejmowanych wyłącznie na podstawie informacji uzyskanych ze środków masowego przekazu.
- Czy Rzecznik Praw Pacjenta otrzymuje dużo skarg związanych z prawem pacjenta do opieki duszpasterskiej? Czego te skargi dotyczą?
- Sygnały od pacjentów dotyczące zastrzeżeń do prawa pacjenta do opieki duszpasterskiej wpływają do Biura Rzecznika Praw Pacjenta bardzo sporadycznie. W 2017 r. było ich ok. 50 z nieco ponad 61 tys. wszystkich zgłoszeń. W ubiegłym roku Rzecznik po uzyskaniu informacji o ograniczeniu możliwości udziału pacjentów we mszy świętej wszczął także jedno postępowanie w sprawach praktyk naruszających zbiorowe prawa pacjentów dotyczące naruszenia prawa pacjenta do opieki duszpasterskiej. Postępowanie jest jeszcze w toku.
Prawo to jest jednym z najrzadziej łamanych praw pacjenta. Biorąc pod uwagę okres od 2013 do 2017 r. Rzecznik Praw Pacjenta stwierdził tylko jedno naruszenie tego prawa w 2013 r.
Jeśli chodzi o tematykę zgłoszeń, dotyczyły one m.in. odmowy udzielenia zgody na wizytę księdza na oddziale szpitalnym poza wyznaczonymi regulaminowo godzinami odwiedzin, pozbawienia możliwości kontaktu z duchownymi oraz uniemożliwianie korzystania z sakramentu spowiedzi i przystępowania do komunii świętej podczas pobytu na oddziale szpitalnym. Zgłaszane były również zastrzeżenia do sposobu udzielania posługi duszpasterskiej oraz ograniczenie dostępu do opieki duszpasterskiej poprzez niepoinformowanie księdza przez podmiot leczniczy, że ma skontaktować się z pacjentem.
- Ile skarg wpływa w ciągu roku do Biura Rzecznika Praw Pacjenta?
- Biorąc pod uwagę liczbę wszystkich zgłoszeń, jakie wpływają do Rzecznika Praw Pacjenta, co roku liczba ta nieco się zmienia. Nie będę przedstawiał wszystkich lat działalności, ale ostatnie wyglądały następująco: w 2017 r. wpłynęło 61 218 spraw, w 2016 – 68 832, w 2015 –71 366, w 2014 – 65 339, natomiast w 2013 – 69 045. Prócz zgłaszanych skarg i zastrzeżeń, osoby, które kontaktują się z Biurem Rzecznika Praw Pacjenta, dzwonią również po to, aby uzyskać poradę prawną, dopytać, jak powinny postąpić w danej sytuacji. Myślę, że przede wszystkim świadczy to o tym, że pacjenci są coraz bardziej świadomi, iż mają swoje prawa i mogą egzekwować ich przestrzeganie. Wiedzą, gdzie należy się zwrócić o pomoc, gdy dzieje się nie najlepiej.
- Jakich skarg jest najwięcej?
Najwięcej sygnałów wpływających do Rzecznika dotyczy prawa do świadczeń zdrowotnych oraz do dokumentacji medycznej. Przykładowych problemów wynikających z naruszeń praw jest wiele. Jeśli ktoś np. chciał zarejestrować się telefonicznie na wizytę u lekarza, a otrzymał informację, że musi to zrobić osobiście, to jest to łamanie prawa pacjenta do świadczeń zdrowotnych – w takiej sytuacji pacjent może się do nas zwrócić. Jeśli np. okazało się, że lekarz przekazał dokumentację pacjenta osobie nieupoważnionej, to jest to łamanie prawa pacjenta do tajemnicy informacji z nim związanych – w takich wypadkach po otrzymaniu sygnału Rzecznik również może podjął odpowiednie działania. Pacjenci mają także zastrzeżenia do prawa do informacji oraz poszanowania ich intymności i godności podczas udzielanych im świadczeń zdrowotnych.
- Bardzo dziękujemy za rozmowę.
