Tryb awaryjny
Początkowo choroba objawia się ogólnym osłabieniem, łatwą męczliwością i pewną niezgrabnością w ruchach, dlatego też chorzy wiążą te objawy ze zmianami reumatycznymi lub po prostu ze starszym wiekiem.
zdjęcie: www.canstockphoto.pl
2015-03-27
W fachowej literaturze medycznej można odnaleźć wiele określeń odnoszących się do choroby Parkinsona. Najczęstsze z nich to drżączka i trzęsawka. I chociaż faktycznie choroba Parkinsona kojarzona jest głównie z niekontrolowanym drżeniem kończyn, to jak się okazuje, objaw ten występuje zaledwie u co trzeciego chorego.
Skąd to się bierze?
Nazwa choroby pochodzi od nazwiska londyńskiego lekarza Jamesa Parkinsona, który w 1817 roku jako pierwszy rozpoznał i opisał jej objawy. Choroba Parkinsona jest postępującym schorzeniem mózgu, a mówiąc ściślej – schorzeniem ośrodkowego układu nerwowego. Rozwija się ona gdy dochodzi do obumierania komórek mózgowych, produkujących jeden z neuroprzekaźników – dopaminę. Dopamina odgrywa kluczową rolę w wielu procesach emocjonalnych i wyższych czynnościach psychicznych. Jej obecność w organizmie wpływa na funkcje pamięci i uczenia się, koncentrację, sen, zmiany nastroju oraz koordynację ruchów. Gdy na skutek zaburzeń dopamina nie jest wydzielana w odpowiednich ilościach i stężeniach, dochodzi do zwyrodnienia wielu funkcji mózgu.
Objawy
Objawy choroby Parkinsona rozwijają się stopniowo, wraz ze spadkiem poziomu dopaminy w organizmie. Narastają powoli, w ciągu kilkunastu lat. Początkowo choroba objawia się ogólnym osłabieniem, łatwą męczliwością i pewną niezgrabnością w ruchach, dlatego też chorzy wiążą te objawy ze zmianami reumatycznymi lub po prostu ze starszym wiekiem. Jednak po pewnym czasie chorzy zauważają nasilenie tych objawów: zaburzenia równowagi lub trudności z wykonywaniem prostych czynności precyzyjnych takich jak: wstawanie z łóżka, wiązanie sznurowadeł czy zapinanie guzików.
Na początku choroba dotyka zazwyczaj jednej strony ciała. Do jej głównych objawów należą: nadmierna sztywność mięśni, niekontrolowane drżenie, najczęściej zaczynające się od rąk oraz spowolnienie i utrata spontaniczności ruchów. Z upływem czasu u osoby chorej może pojawić się przygarbiona postawa i powolny chód z powłóczeniem nogami. Tacy chorzy mogą w konsekwencji całkowicie utracić zdolność rozpoczynania i kontynuowania ruchu. Po kilku latach może u nich wystąpić tzw. akinezja czyli coś w rodzaju „zamrożenia” ruchu i nie będą one mogły w ogóle się poruszać. U cierpiących na chorobę Parkinsona mogą również wystąpić inne zaburzenia takie jak: utrata równowagi i koordynacji ciała, wyczerpanie oraz problemy z pisaniem. Istnieje także prawdopodobieństwo pojawienia się zmian w sposobie mówienia i ekspresji emocji na twarzy. Ponadto niektóre osoby mogą doświadczać problemów związanych z jedzeniem i przełykaniem.
Oprócz powyższych objawów związanych głównie z wykonywaniem ruchów, udowodniono występowanie szeregu innych zaburzeń w przebiegu choroby Parkinsona. Coraz częściej zwraca się uwagę, że o wiele lat wcześniej niż objawy ruchowe, mogą pojawić się u chorych zaburzenia węchu. Ponad sześciokrotnie częściej niż u osób zdrowych występują u nich stany otępienne, a ponad połowa chorych cierpi na zaburzenia nastroju pod postacią ciężkiej depresji. Prawie równie częste są problemy z kontrolą snu.
Trudna diagnostyka
Mimo dość charakterystycznych objawów towarzyszących chorobie Parkinsona, postawienie właściwej diagnozy może przysporzyć lekarzom wielu problemów. Nie istnieje bowiem żaden test laboratoryjny, który pozwoliłby na jej pewne i jednoznaczne rozpoznanie. Diagnozy dokonuje się więc głównie na podstawie analizy historii medycznej pacjenta, testów neurologicznych oraz obserwacji symptomów. Niestety objawy choroby Parkinsona mogą występować również w innych schorzeniach, co powoduje niekiedy dodatkowe trudności, a w konsekwencji błędy diagnostyczne.
Leczenie
Leczenie należy oczywiście rozpocząć od razu, gdy zostanie postawiona prawdopodobna diagnoza. Niestety brak jest leku przeciwko chorobie Parkinsona, niemniej stosowane środki farmakologiczne i leczenie chirurgiczne mogą złagodzić przebieg choroby i opóźnić jej rozwój. Stosuje się wiele leków, z których najważniejszym jest L-dopa – aminokwas przekształcany w mózgu w dopaminę. Lek ten skuteczny jest w przypadku 60-80% pacjentów. Jego działanie zmniejsza przede wszystkim sztywność mięśniową i ogranicza uciążliwe drżenie.
Wprowadzenie L-dopy do leczenia choroby Parkinsona zmieniło w pewnym stopniu rokowania chorych. Początkowo chorzy dobrze reagują na L-dopę, a objawy parkinsonowskie mogą być w pełni kontrolowane. Jednak w miarę upływu czasu, postępujący charakter choroby sprawia, że lek ten staje się mniej skuteczny i coraz częściej pojawiają się okresy nasilenia objawów choroby.
Znaczącą poprawę sprawności ruchowej i komfortu życia można uzyskać stosując wówczas głęboką stymulację mózgu lub podając leki w sposób zapewniający ich stały poziom w układzie nerwowym.
Chorych nie reagujących na konwencjonalne leczenie farmakologiczne, poddaje się interwencjom neurochirurgicznym. Zabiegi takie z reguły stosuje się u chorych z nasilonym drżeniem. Polegają one albo na pobudzaniu określonych obszarów mózgu odpowiadających za poszczególne funkcje organizmu lub na niszczeniu miejsc ze zmianami zwyrodnieniowymi.
Mimo, że choroba Parkinsona pozostaje jak dotąd chorobą nieuleczalną, osobom cierpiącym na nią można poprawić jakość życia. Leczenie objawowe w połączeniu z rehabilitacją pozwala kontrolować symptomy choroby Parkinsona i przez dłuższy czas umożliwia choremu zachowanie sprawności ruchowej oraz samodzielne funkcjonowanie w życiu codziennym.
Kto najczęściej choruje?
Na chorobę Parkinsona zapadają zarówno mężczyźni, jak i kobiety, ale statystycznie to mężczyźni mają nieco większą szansę zachorowania w stosunku do kobiet. Ryzyko wystąpienia choroby Parkinsona wzrasta z wiekiem. Średnia wieku chorych wynosi 65 lat. 5-10% ludzi, u których diagnozuje się chorobę Parkinsona, ma poniżej 40 lat. Kiedy symptomy choroby dają o sobie znać w przedziale 21-40 lat, wtedy mówi się o chorobie Parkinsona o wczesnym początku, zaś jeśli choroba pojawia się u osoby poniżej 18. roku życia, mówimy wówczas o występującym niezwykle rzadko parkinsonizmie młodzieńczym.
Okresy „on-off”
Jak już wspomniano, osoby cierpiące na chorobę Parkinsona dotkliwie doświadczają skutków jej postępowania. Zwłaszcza w początkowym stadium choroby u pacjentów obserwuje się nagłe zmiany w sprawności ruchowej. Raz mają oni do czynienia z dobrą, w pełni kontrolowaną sprawnością określaną jako czas „on” (włączony), by w bardzo krótkim czasie przejść w fazę ograniczonej ruchliwości i dolegliwości bólowych określaną jako czas „off” (wyłączony). Oczywiście tempo rozwijania się i nasilania objawów choroby jest zróżnicowane u poszczególnych chorych i nie można dokładnie przewidzieć nadejścia okresów poprawy i pogorszenia.
Takie zmiany w poziomie sprawności są charakterystyczne dla wielu chorób o podłożu neurologicznym. Wystarczy wspomnieć w tym miejscu chociażby stwardnienie rozsiane czy stwardnienie zanikowe boczne. Chcąc zrozumieć procesy zachodzące wówczas w organizmie chorego można jego stan porównać do systemu komputerowego, który się zawiesił. Kiedy komputer jest sprawny, całe oprogramowanie działa szybko i wydajnie. Kiedy zaś w systemie dochodzi do jakiejś usterki, wówczas komputer nadal pracuje, ale jego wydajność jest mocno ograniczona i nie ma dostępu do wszystkich jego funkcji. Mówimy wówczas, że komputer pracuje w trybie awaryjnym. Podobne procesy zachodzą w mózgu i w systemie nerwowym osób cierpiących na schorzenia neurologiczne, w tym na chorobę Parkinsona.
Jak można pomóc?
Oczywiście nic nie zastąpi choremu obecności i życzliwości jego najbliższych. Ich cierpliwość i troska mogą sprawić, że chory będzie lepiej znosił trudności związane z pogarszającym się stanem jego zdrowia. Nie należy także izolować chorego od codziennych spraw, ale nadal stawiać mu wymagania, oczywiście dostosowane do jego możliwości. Ważne, by chory wciąż czuł się potrzebny, ważny i otoczony miłością. Od strony medycznej natomiast bardzo pomocna może okazać się rehabilitacja a także wszelkie zabiegi pielęgnacyjne, które sprawią choremu przyjemność i przyniosą choćby chwilową ulgę.
Zobacz całą zawartość numeru ►
