Dwa w jednym

I Rok czytań
Mk 12, 28b-34

„Jezus odpowiedział: Pierwsze jest: Słuchaj, Izraelu, Pan Bóg nasz, Pan jest jeden. Będziesz miłował Pana, Boga swego, całym swoim sercem, całą swoją duszą, całym swoim umysłem i całą swoją mocą”.

Jezus w odpowiedzi na pytanie uczonego w Piśmie cytuje słowa Tory, których w Izraelu uczono na pamięć już małe dzieci i które pobożny Żyd recytował dwa razy dziennie jako swoją podstawową modlitwę: słynne Szemà Israel z Księgi Powtórzonego Prawa (zob. Pwt 6,4-5). Bóg najpierw w cudowny sposób wyzwala swój lud, objawia się w jego historii jako Zbawiciel, a następnie wchodzi z nim w przymierze i domaga się od swego ludu dwóch rzeczy: odrzucenia wszelkiego bałwochwalstwa oraz miłości całym sercem, duszą, umysłem i ze wszystkich sił.

Drugie przykazanie, które Jezus łączy z pierwszym, to wezwanie do miłości bliźniego, zaczerpnięte z Księgi Kapłańskiej (zob. Kpł 19,18). Stoi ono w kontekście całego szeregu bardzo szczegółowych reguł postępowania względem braci, stanowiąc ich ukoronowanie. Przypomina się w tym miejscu pytanie, które postawił Jezusowi uczony w Prawie w paralelnym tekście u św. Łukasza (zob. Łk 10, 29): kto jest owym bliźnim, którego należy miłować jak siebie samego? Dla Żydów bliźnim czyli bratem był przede wszystkim drugi Żyd, ewentualnie prozelita tj. cudzoziemiec, który przyjął obrzezanie i przepisy Prawa. Jezus natomiast odpowiada na to pytanie przypowieścią o miłosiernym Samarytaninie, wskazując w ten sposób dosadnie, że bliźnim dla człowieka jest każdy człowiek w potrzebie, bez względu na różnice pochodzenia czy religii.

Jezusowym komentarzem do tego przykazania jest Kazanie na Górze, a zwłaszcza słowa: „Słyszeliście, że powiedziano: Będziesz miłował swego bliźniego, a nieprzyjaciela swego będziesz nienawidził. A Ja wam powiadam: Miłujcie waszych nieprzyjaciół i módlcie się za tych, którzy was prześladują; tak będziecie synami Ojca waszego, który jest w niebie...”

Naukę Jezusa powtarza w swoich listach św. Paweł: „Nikomu nie bądźcie nic dłużni poza wzajemną miłością. Kto bowiem miłuje bliźniego, wypełnił Prawo. Albowiem przykazania: Nie cudzołóż, nie zabijaj, nie kradnij, nie pożądaj, i wszystkie inne – streszczają się w tym nakazie: Miłuj bliźniego swego jak siebie samego! Miłość nie wyrządza zła bliźniemu. Przeto miłość jest doskonałym wypełnieniem Prawa” (Rz 13,8-10; Ga 5,14).

Nowość nauki Jezusa polega na tym, że te dwa przykazania złączył On w jedno w taki sposób, że miłość Boga weryfikuje się w postawie względem bliźniego, a miłość bliźniego znajduje swój korzeń i uzasadnienie w miłości do Boga. Jezus odrzuca zarówno pobożność ignorującą drugiego cierpiącego człowieka, jak i filantropię ignorującą miłość i cześć względem Boga.

Podkreśleniem ścisłej więzi między dwoma przykazaniami jest użycie tego samego czasownika agapan w każdym z nich. Agapē to nie uczucie do drugiego człowieka wynikające z więzi rodzinnych, etnicznych czy nawet religijnych, ale to postawa ofiarnej troski posuwająca się aż do ofiarowania siebie za drugiego. Jej Źródłem jest sam Bóg, godzien miłości i czci ponad całe stworzenie.