„Zacznijcie wargi nasze...”

Część III

Szkoła modlitwy.. Godzinki o Niepokalanym Poczęciu Najświętszej Maryi Panny ukazują godność i posługę Maryi, wykorzystując całą gamę symboli, metafor, figur i obrazów z kart Starego i Nowego Testamentu. Przyjrzyjmy się im, korzystając z układu „godzinkowego”

Oto bowiem błogosławić mnie będą odtąd wszystkie pokolenia, gdyż wielkie rzeczy uczynił mi Wszechmocny. Maryja (Łk 1,48-49)

Od dziecka słuchałem „Godzinek o Niepokalanym Poczęciu Najświętszej Maryi Panny” śpiewanych w kościele parafialnym, ale dopiero później dostrzegłem, jakie bogactwo treści teologicznej oraz treści biblijnej jest w nich zawarte. Jan Paweł II, Dar i Tajemnica

Na sekstę

Południową modlitwę Godzinek rozpoczynamy od przywitania Maryi, jako „Świątyni Boga w Trójcy jedynego”. Wezwanie to nawiązuje do wielowiekowej tradycji świątyni jerozolimskiej, zapoczątkowanej Namiotem Spotkania (inne jego nazwy: Przybytek, Namiot Świadectwa), gdzie spoczywała Arka Przymierza (zob. Wj 26, 1-37). Świątynia wybudowana w Jerozolimie przez Salomona (zob. 1 Krl 6,1-38; 7,13 – 8,66), była jedną z najpiękniejszych i najbogatszych budowli tamtego okresu. Zburzona przez Nabuchodonozora II 18 sierpnia 586 roku przed Chrystusem, została odbudowana przez Zorobabela i poświęcona w latach 536-515 (zob. Ezd 3,1 – 4,5; 6, 16-18). Na kilkanaście lat przed narodzinami Chrystusa gruntownie przebudował świątynię król Herod Wielki. Dzieło ukończono w 10 roku przed Chrystusem. Natomiast nadal trwały prace przy jej upiększeniu i ostatecznym wykończeniu (zob. J 2, 20). Przeciągnęły się one aż do roku 64 po Chrystusie. Sześć lat później, 29 sierpnia, została zburzona przez legiony Tytusa.

Świątynia jerozolimska była dla Izraelitów najważniejszym miejscem spotkania z Bogiem. Tytuł „Świątynia Boga” dedykowany Maryi uzmysławia nam, że stała się Ona szczególnym „miejscem” spotkania Boga z człowiekiem, „pierwszym «tabernakulum» w historii”, jak napisał w Encyklice Ecclesia de Eucharistia (nr 55) Jan Paweł II. Nowy Testament przypomina nam, że i my jesteśmy świątynią (mieszkaniem) Boga (zob. J 14, 23; Rz 8, 9-11; 1 Kor 3, 16-17; 2 Kor 6, 16; Ef 2, 19-22; 1 P 2, 4-5; Ap 3, 20).

Zaraz po przyrównaniu Maryi do „Świątyni Boga” śpiewamy, o Niej „Tyś Raj Aniołów, Pałac wstydu panieńskiego”. Przez termin „raj” próbujemy ludzkim językiem nazwać stan istot duchowych oraz człowieka, charakteryzujący się pełnią szczęścia. W opisie biblijnym widzimy taką rzeczywistość w Księdze Rodzaju: „A zasadziwszy ogród w Eden na wschodzie, Pan Bóg umieścił tam człowieka, którego ulepił. Na rozkaz Pana Boga wyrosły z gleby wszelkie drzewa miłe z wyglądu i smaczny owoc rodzące oraz drzewo życia w środku tego ogrodu i drzewo poznania dobra i zła. Z Edenu zaś wypływała rzeka, aby nawadniać ów ogród, i stamtąd się rozdzielała, dając początek czterem rzekom. Nazwa pierwszej – Piszon; jest to ta, która okrąża cały kraj Chawila, gdzie się znajduje złoto. A złoto owej krainy jest znakomite; tam jest także wonna żywica i kamień czerwony. Nazwa drugiej rzeki – Gichon; okrąża ona cały kraj Kusz. Nazwa rzeki trzeciej – Chiddekel; płynie ona na wschód od Aszszuru.  Rzeka czwarta to Perat. Pan Bóg wziął zatem człowieka i umieścił go w ogrodzie Eden, aby uprawiał go i doglądał. A przy tym Pan Bóg dał człowiekowi taki rozkaz: «Z wszelkiego drzewa tego ogrodu możesz spożywać według upodobania; ale z drzewa poznania dobra i zła nie wolno ci jeść, bo gdy z niego spożyjesz, niechybnie umrzesz»” (Rdz 2, 8-17).

To opis bardzo plastyczny, barwny, zakorzeniony w mentalności ludzi żyjących na terenach częściowo pustynnych, dla których życiodajna woda wraz z owocującym ogrodem stanowiły wyobrażenie pełni szczęścia, czyli raju. Tam człowiek miał nie umierać (zob. Rdz 2, 17) i nie doznawać żadnych cierpień (zob. Rdz 3, 16-19). Był nieskazitelnie czysty, wewnętrznie uporządkowany, zdolny do bliskości („spacerów”) z Bogiem (zob. Rdz 3, 8-10) Do tej wizji nawiązuje również ostatnia Księga Biblii – Apokalipsa: „Kto ma uszy, niechaj posłyszy, co mówi Duch do Kościołów. Zwycięzcy dam spożyć owoc z drzewa życia, które jest w raju Boga.” (Ap 2, 7). „I ujrzałem niebo nowe  i ziemię nową, bo pierwsze niebo i pierwsza  ziemia przeminęły, i morza już nie ma. I Miasto Święte – Jeruzalem Nowe ujrzałem zstępujące z nieba  od Boga, przystrojone jak oblubienica zdobna w klejnoty dla swego męża. I usłyszałem donośny głos  mówiący od tronu: «Oto przybytek Boga z ludźmi: i zamieszka wraz z nimi, i będą oni Jego ludem, a On będzie BOGIEM Z NIMI. I otrze z ich oczu wszelką łzę, a śmierci już odtąd nie będzie. Ani żałoby, ni krzyku, ni trudu już [odtąd] nie będzie, bo pierwsze rzeczy przeminęły»” (Ap 21, 1-4).

Raj jest celem naszego życia. Maryja jest tą, która cel ten już osiągnęła. Jest z Bogiem, jest z Jego aniołami, co szczególnie wyeksponował autor Godzinek. Aniołom dobrze jest być z Maryją. Odnoszą się do Niej z największym szacunkiem (zob. Łk 1, 28). Wraz z Nią stanowią najdoskonalszą formę życia. Tą doskonałość, harmonię i pokój podkreśla także drugi człon tego wersetu: „Pałac wstydu panieńskiego”. O różnych pałacach czytamy w Biblii 148 razy. W pałacu cedrowym mieszkał król Dawid (zob. 2 Sm 7,2), a jego syn i następca – Salomon wybudował sobie cały kompleks pałacowy (zob. 1 Sm 7, 1-12). Pałac to symbol piękna, dostojeństwa i prestiżu. Tytuł ten odniesiony do Maryi wysławia Jej piękno i dziewictwo. Cały ten werset jest pochwałą czystości Maryi, która wraz z prostotą przyciąga wszechmoc Boga i przejrzystość aniołów. Maryja jest „pałacem Słowa Wcielonego”. Maryja otrzymała ponadto dwa uzupełniające się określenia: „Pociecho utrapionych, Ogrodzie wdzięczności”. Sama doznała utrapienia (udręczenia), gdy wraz z Józefem „z bólem serca” szukali Jezusa, który jako dwunastolatek pozostał w świątyni (zob. Łk 2, 41-50). W bólu matczynego cierpienia stała pod krzyżem swego Syna (zob. J 19, 25), co zresztą przepowiedział jej starzec Symeon (zob. Łk 2, 25). Najlepiej potrafi pocieszyć ten, kto sam doznał pociechy w utrapieniu oraz posiada życiodajne źródło, skąd może czerpać nadzieję. Z Maryją jest Pan, od Niego czerpie Ona łaski także i dla nas (zob. Łk 1, 28.30).

W parze z pociechą powinna kroczyć wdzięczność, która – jak prawdziwy ogród – ma wzrastać, pięknieć i owocować. Maryja swoją wdzięczność wyraziła w pieśni „Wielbi dusza moja Pana...” (zob. Łk 1, 46-55). Ogród pozostanie na zawsze symbolem bliskości człowieka z Bogiem i ich wspólnych spacerów (zob. Rdz 3, 8-9).

Następne dwa obrazy jakby uzupełniały symbolikę ogrodu. Maryja została nazwana „Palmą cierpliwości, Cedrem czystości”. Palma (phoenix dactylifera) w całej Biblii została przywołana 37 razy. Dodatkowo jeszcze 6 razy w formie przymiotnikowej („palmowy”). Łączy w sobie walory użyteczności i estetyki. Jest symbolem pięknego życia (zob. Ps 92, 13-14), wdzięku, elegancji (widniała na wielu płaskorzeźbach w świątyni jerozolimskiej – zob. 1 Krl 6, 29-35). Jest także przykładem cierpliwości i wytrwałości. Potrzebuje ogromnej ilości wody, którą potrafi czerpać z głębokich warstw ziemi, a swój wspaniały „pióropusz” zwraca ku rozżarzonemu słońcu. Żadna burza nie jest w stanie złamać tego wspaniałego drzewa, ani wyrwać go z korzeniami.

Cedr (cedrus libani) w Biblii występuje 39 razy, a w formie przymiotnikowej („cedrowy”) 38 razy. Jego żywiczne, niebutwiejące drzewo posłużyło do budowy pierwszej świątyni jerozolimskiej (zob. 1 Krl 5, 22.24; 6, 9-10.15-20). W języku biblijnym symbolizuje to, co wzniosłe 
i nieprzemijające (zob. Ps 92, 13; Syr 24, 13; Pnp 5, 15; Ez 31, 10) oraz dostojne i piękne (zob. Lb 24, 5-6; Syr 50, 12). Jest również utożsamiany z czystością (zob. Kpł 14, 4-6; 14,49; Lb 19, 6).

Spośród bogatej, biblijnej symboliki tych drzew, w odniesieniu do Maryi wyeksponowano ich „cierpliwość i czystość”. Maryja łączy w sobie obydwa przymioty. Nietknięta przez grzech, nie traci cierpliwości wobec naszej grzeszności. Cierpliwie zachęca (np. w Fatimie, Lourdes, La Salette) do wytrwałej przemiany naszego życia. Wspiera wędrujących jeszcze przez życie ludzi, wiedząc, że szatan intensywnie i zazdrośnie kusi tych, którzy starają się żyć z Jej Synem.

W Godzinkowej refleksji Maryja otrzymała również tytuł „Ziemia jesteś kapłańska i błogosławiona, Święta i pierworodną zmazą niedotkniona”. Ziemia w Biblii, gdzie została wymieniona aż 2150 razy, posiada podwójne znaczenie. Jest jednym z elementów stworzenia, stąd tworzy przestrzeń dla relacji człowieka z Bogiem (zob. Rdz 1, 1 – 2, 25). Jest także elementem obietnicy, wyrazem Bożego błogosławieństwa (zob. Rdz 12, 1-3).

Ziemia, to szczególna własność Boga, jak również i ci, którzy po niej stąpają. Pan zaprasza, by chodząc po Jego ziemi, być również blisko Niego: „Teraz jeśli pilnie słuchać będziecie głosu mego i strzec mojego przymierza, będziecie szczególną moją własnością pośród wszystkich narodów, gdyż do Mnie należy cała ziemia. Lecz wy będziecie Mi królestwem kapłanów i ludem świętym”  (Wj 19, 5-6).

Maryja jest najważniejszą osobą z „królestwa kapłanów” i „ludu świętego” (Wj 19, 6). Jest ziemią, która zrodziła błogosławiony owoc: „błogosławiony jest owoc Twojego łona” – jak stwierdziła to Jej krewna Elżbieta (zob. Łk 1, 42). Wychwalamy Ją i dziękujemy Jej za ten dar (zob. Łk 11, 27). Jest ziemią świętą, nie dotkniętą żadną zmazą grzechu.

Uszczególniamy myśl o ziemi, śpiewając wobec Maryi: „Miasto Pańskie”. Biblijny obraz miasta, to osada obronna, symbolizująca technologiczny i społeczny postęp. To zarówno budowle, jak i zamieszkujący je ludzie. Najważniejszym miastem Izraela-Judy była i jest Jerozolima. Oto przykłady Psalmów wychwalających to miasto Boga: „Wielki jest Pan i godzien  wielkiej chwały w mieście Boga naszego. Góra Jego święta, wspaniałe wzniesienie radością jest całej ziemi; góra Syjon, kraniec północy jest miastem wielkiego Króla. Bóg w jego zamkach okazuje się obroną” (ps 48, 2-4). Pielgrzymka do tego miasta oznaczała radość, umacniała wiarę, scalała społeczeństwo: „Uradowałem się, gdy mi powiedziano: «Pójdziemy do domu Pańskiego!» Już stoją nasze nogi w twych bramach, o Jeruzalem, Jeruzalem, wzniesione jako miasto gęsto i ściśle zabudowane. Tam wstępują pokolenia, pokolenia Pańskie, według prawa Izraela, aby wielbić imię Pańskie. Tam ustawiono trony sędziowskie, trony domu Dawida. Proście o pokój dla Jeruzalem, niech zażywają pokoju ci,  którzy ciebie miłują! Niech pokój będzie  w twoich murach, a bezpieczeństwo w twych pałacach! Przez wzgląd na moich braci i przyjaciół będę mówił:  «Pokój w tobie!». Przez wzgląd na dom Pana, Boga naszego, będę się modlił o dobro  dla ciebie” (ps 122).

Maryja stała się „miastem Pańskim” – „miastem Boga naszego” (ps 48, 2), Córą Syjonu (zob. So 3, 14-15; Za 9, 9; J 12, 15). W Niej Bóg „stał się ciałem i zamieszkał wśród nas” (j 1, 14).

W kontekście urbanistycznym, Najświętsza Maryja Panna otrzymała również tytuł „Brama na wschód wystawiona”. W Jerozolimie właśnie na tę bramę wychodziły drzwi świątyni jerozolimskiej. Ze wschodu miało przychodzić błogosławieństwo i wytchnienie (zob. Rdz 2, 8; Ap 7, 2-3). U proroka Ezechiela czytamy, że chwała Pańska opuszczając świątynię jerozolimską, skierowała się na wschód (zob. Ez 10, 18-19; 11, 22-23). Ze wschodu też powróciła do świątyni (zob. Ez 43, 2-5). Ukierunkowanie Maryi („Bramy”) na wschód, symbolizuje otwarcie na sprawy Boże, gotowość na przyjęcie Boga. Kościół wraz z Maryją żyje w obecnym świecie jako „miasto położone na górze” (Mt 5, 14). Opierając się na myśli św. Augustyna, możemy powiedzieć:  „Pokorne miasto jest wspólnotą świętych ludzi i dobrych aniołów; pyszne miasto, wspólnotą grzeszników i złych aniołów. Jedno miasto rozpoczęło się od miłości Boga; drugie ma korzenie w miłości samego siebie.” (Państwo Boże, XIV. 13).

Seksta kończy się myślą przewodnią całych Godzinek – wolność Maryi od jakiegokolwiek grzechu oraz całkowite wypełnienie jej życia łaską: „Wszelkąś łaską, jedyna Panno, wypełniona”. Święty Ludwik Maria Grignion de Montfort ujął to tak: „Bóg Ojciec zebrał wszystkie wody i nazwał je «morzem». Stworzył On również zbiornik wszystkich swoich łask, który nazwał Maryją.” (Traktat, nr 23).

Dialog seksty składa się z wezwań: „Jak lilia między cierniem – Tak przyjaciółka moja między córkami Adamowymi”. Pierwsze z nich stanowi parafrazę Pieśni nad Pieśniami: „Jak lilia pośród cierni, tak przyjaciółka ma pośród  dziewcząt” (pnp 2, 2).

Tekst Pieśni nad Pieśniami podkreśla nadzwyczajne zalety oblubienicy, a tekst Godzinek wyjątkowość Maryi pośród wszystkich dziewcząt. Ta wyjątkowość urzeczywistniła się nie tylko w Jej misji, ale i w pięknie Jej cnót. Zwrócił na to uwagę Paweł VI: „Współdziałanie Matki Kościoła w rozwijaniu życia Bożego w duszach nie ogranicza się do wstawiennictwa u Syna. Innym jeszcze sposobem wywiera Ona swój wpływ na odkupionych, a mianowicie – przykładem; ma on bardzo ważne znaczenie, zgodnie z utartym przysłowiem: słowa pouczają, a przykłady pociągają. Jak nauki rodziców mają o wiele większą skuteczność, gdy są poparte przykładem życia zgodnego z ludzką i Bożą roztropnością, tak słodycz i wdzięk, płynące ze wzniosłych cnót Niepokalanej Bogarodzicy, dziwnie pociągają dusze do naśladowania Boskiego Wzoru, Jezusa Chrystusa, którego Ona była najwierniejszym obrazem.” (Adhortacja apostolska Signum Magnum, nr I, 3).

Powróćmy do lilii. W symbolice biblijnej lilia biała (lilium candidum) wyobraża czystość i niewinność. To jedna z najsłynniejszych roślin biblijnych (wymieniona 22 razy), rozsławiona przez Jezusa: „A o odzienie czemu się zbytnio troszczycie? Przypatrzcie się liliom na polu, jak rosną: nie pracują ani przędą. A powiadam wam: nawet Salomon w całym swoim przepychu nie był tak ubrany jak jedna z nich” (Mt 6, 28-29).

Nawiążmy jeszcze do wezwania z seksty. Maryja jest jedną z „córek ludzkich pokoleń”, ale jedyną taką pośród córek Adamowych. „Tylko w tajemnicy Chrystusa wyjaśnia się w pełni Jej własna tajemnica” (Jan Paweł II, Encyklika Redemptoris Mater, nr 4). 

---

Zobacz całą zawartość numeru ►

Autorzy tekstów, Ks. Wilk Janusz, Miesięcznik, Numer archiwalny, 2019nr12, Z cyklu:, Modlitwy czas