Od dziecka z cukrzycą
14 listopada przypada Światowy Dzień Cukrzycy. To niestety często występująca dolegliwość, także wśród dzieci. Opisujemy jak wygląda ta choroba u najmłodszych i jak sobie z nią radzić.
zdjęcie: flickr.com
2021-11-13
Najczęściej u dzieci występuje typ 1 cukrzycy (CT1). Jest to choroba autoimmunizacyjna. Polega na tym, że układ odpornościowy zaczyna produkować przeciwciała, które stopniowo niszczą komórki beta w trzustce, odpowiedzialne za produkcję insuliny. Trzustka wytwarza ich coraz mniej, aż w końcu przestaje zupełnie produkować hormon. Proces uszkodzenia komórek beta w trzustce zaczyna się przed rozpoczęciem objawów i w miarę zanikania wysp trzustkowych produkujących insulinę, zaczynają się pojawiać objawy kliniczne typowe dla choroby. Rodziców może zaniepokoić częste picie (polidypsja), częstomocz (poliuria), moczenie się nocne (nykturia), osłabienie, czy spadek masy ciała. Do objawów, które niejednokrotnie towarzyszą cukrzycy należą trudno gojące się infekcje grzybicze skóry i błon śluzowych np. zmiany zapalne okolicy krocza czy nawracające pleśniawki na śluzówkach jamy ustnej.
Tak naprawdę nie ma dolnej granicy wieku, kiedy wykrywamy cukrzycę. Mówimy nawet o cukrzycy noworodkowej, która może być wynikiem przejściowej cukrzycy noworodkowej, cukrzycy typu 1, cukrzycy monogenowej (MODY) lub utrwalonej cukrzycy noworodkowej, która trwa przez całe życie.
Czynnikiem zwiększającym ryzyko wystąpienia u dzieci cukrzycy typu 1 są inne choroby autoimmunizacyjne występujące w rodzinie. Niekoniecznie musi to być sama cukrzyca typu 1, może to być m.in. choroba Hashimoto, celiakia czy reumatoidalne zapalenie stawów. Zachorowanie na jedną chorobę z autoagresji daje większe prawdopodobieństwo rozwinięcia się kolejnej, dlatego tak ważna jest profilaktyka i systematyczne badanie w kierunku innych chorób.
W dobie nadwagi i otyłości u dzieci pojawia się coraz częściej cukrzyca typu 2. Jest ona wynikiem narastającej insulinooporności wskutek działania czynników środowiskowych, metabolicznych i genetycznych, m.in. siedzącego trybu życia, złych nawyków żywieniowych, obecności cech zespołu metabolicznego u dzieci i najbliższej rodziny.
Leczenie dzieci chorych na cukrzycę typu 1 polega na regulowaniu poziomu glikemii, poprzez egzogenną podaż insuliny metodą wielokrotnych wstrzyknięć (peny) lub w sposób ciągły przy pomocy osobistej pompy insulinowej – jest to metoda preferowana u dzieci. Ciągły rozwój technologii sprawia, że urządzenia dostępne na rynku są coraz bardziej nowoczesne oraz umożliwiają coraz lepsze dopasowanie dawek insuliny w celu uniknięcia objawów hipo- i hiperglikemii z coraz mniejszą koniecznością ingerencji przez pacjenta.
Co jednak zrobić żeby cukrzycę wykryć jak najwcześniej i jak najszybciej rozpocząć leczenie? W przypadku pojawienia się niepokojących objawów – jak m.in. wspomniane wcześniej, wzmożone pragnienie, poliuria czy osłabienie – ważne jest jak najszybsze oznaczenie glikemii przygodnej, poziomu glukozy we krwi na czczo, czy wykonanie analizy ogólnej moczu w celu wykluczenia glikozurii. Jednak pojedynczy prawidłowy wynik poziomu glukozy we krwi nie powinien uśpić naszej czujności. Ze względu bowiem na pulsacyjne działanie trzustki, zdarza się, iż mimo rozwijającej się choroby możemy na wstępnym jej etapie otrzymać prawidłową wartość glikemii. Można też wykonać badanie krwi wykrywające obecność przeciwciał przeciwko wyspom trzustkowym (m.in.: anty-GAD, IA2, ZnT8), są to jednak badania specjalistyczne, które zwykle wykonuje się u osoby, u której podejrzewa się już cukrzycę typu 1 ze względu na wystąpienie charakterystycznych objawów lub duże obciążenie rodzinne. Natomiast łatwym testem przesiewowym pozwalającym wykryć cukrzycę oraz pozostałe zaburzenia gospodarki węglowodanowej, dostępnym także w ramach Poradni POZ jest test doustnego obciążenia glukozą – OGTT, tak zwany test tolerancji glukozy.
Warto także wspomnieć, że Klinika Diabetologii Dziecięcej i Pediatrii GCZD w Katowicach bierze udział w ogólnoświatowym, wieloośrodkowym projekcie badawczym INNODIA (An Innovative Approach Towards Understanding and Arresting Type 1 Diabetes), który ma na celu znalezienie przyczyny rozwoju cukrzycy typu 1, a co za tym idzie, określenie możliwości terapeutycznych. Do badania rekrutowani są pacjenci ze świeżo rozpoznaną cukrzycą typu 1 oraz niechorujący członkowie rodziny, których krewny pierwszego stopnia ma CT1.
Według obecnie dostępnej wiedzy, jeśli przeciwciała zniszczą całkiem wyspy trzustkowe produkujące insulinę, to nie ma możliwości żeby organizm sam zaczął ją na nowo produkować. Cukrzyca typu 1 jest więc chorobą, z którą trzeba się zmagać do końca życia. Dlatego tak ważna jest edukacja i odpowiednie zaznajomienie ze specyfiką choroby, nie tylko samego pacjenta, ale też całej jego rodziny. Zaleca się żeby całe otoczenie chorego zaczęło stosować zasady zdrowego żywienia. Rodzice małych dzieci, którzy trafiają z nimi na oddział diabetologii w szpitalu, często zupełnie nie znają podłoża cukrzycy typu 1. Kojarzą ją m.in. z nadmiernym spożywaniem słodyczy. Etiologia choroby w tym przypadku jest jednak zupełnie inna. Rodzina musi nauczyć się żyć z cukrzycą, zmienić wiele dotychczasowych nawyków i trzymać się określonych zasad, które umożliwiają odpowiednie wyrównanie glikemiczne.
Zarówno życie młodego człowieka, u którego diagnozuje się cukrzycę, jak i całej jego rodziny, wywraca się do góry nogami. Od tej pory trzeba myśleć nad każdym spożywanym posiłkiem, planowaną aktywnością fizyczną, kontrolować poziom glikemii we krwi, regularnie pojawiać się na wizytach u diabetologa. Jest to trudne dla całej rodziny chorego. Z pomocą przychodzą lekarze, edukatorzy, dietetycy i psychologowie, pracujący w poradniach diabetologicznych. Ich porady są niezbędne, szczególnie gdy młody człowiek wkracza w okres dorastania i nierzadko przechodzi okres buntu, nie chce się leczyć, uważa, że kontrolowanie poziomu glikemii nie jest aż tak ważne. Jednak zarówno nagłe, jak i długotrwałe skutki nieleczonej cukrzycy mogą mieć bardzo groźne i poważne skutki dla zdrowia i życia pacjenta.
Nie wiemy co jest czynnikiem wyzwalającym autoagresję powodującą cukrzycę typu 1 czy inne choroby tego typu. Dlatego pamiętajmy o profilaktycznych badaniach poziomu glikemii we krwi w przypadku pojawienia się niepokojących objawów. Obserwujmy organizm swój, ale także dzieci w naszym otoczeniu. Im szybciej wykryjemy chorobę, tym szybciej można wdrożyć adekwatne leczenie i uniknąć poważnych powikłań.
Konsultacja: lek. med. spec. pediatrii Magdalena Sokołowska-Gadoux
