O sprawiedliwej odpłacie

Psalm 92 jest indywidualnym dziękczynieniem, zawierającym refleksję mądrościową nad sytuacją ludzi źle postępujących oraz sprawiedliwych. Wyróżniamy w nim następujące jednostki tematyczne: I. Łaskawość i wierność Boga (wersy 2-4); II. Odpłata wymierzona bezbożnikowi i orantowi (wersy 5-12); III. Pomyślność sprawiedliwego (wersy 13-16). Psalm otrzymał harmonijną i symetryczną budowę. Poszczególne wersy posiadają odpowiadający im drugi człon utworu (A – A’; B – B’; C – C’; D):

A	wersety 1-4	Dobroć Boga
B	wersety 5-7	Dzieła Boga
C	werset 8	Rozkwit bezbożnych
D	werset 9	Wieczne wywyższenie Boga
C’	werset 10	Zagłada bezbożnych
B’	wersety 11-12	Dzieła Boga wobec psalmisty
A’	wersety 13-16	Pomyślność sprawiedliwego

To jedyny psalm w całym Psałterzu hebrajskim, który w nagłówku posiada informację „pieśń na dzień szabatu” (wers 1). Nieco inaczej jest w Psałterzu greckim (Septuaginta), który  pięciokrotnie informuje o wykorzystaniu konkretnego psalmu w liturgii związanej z szabatem (Ps 24/23/; 48/47/; 92/91/; 93/92/; 94/93/). Nie należy jednak przypuszczać, że dany psalm został specjalnie skomponowany na użytek szabatu. Powstały wcześniej, przy innej okoliczności, do liturgii szabatu został wprowadzony później.

Pierwsza część psalmu (wersy 2-4) wyraża radość oranta, której podłożem jest łaskawość i wierność Boga. Pragnie on wychwalać Jahwe o poranku i późnym wieczorem, a nawet nocą (wers 3). Tego rodzaju rachuba czasu wskazuje na zwykłe pory modlitwy oranta (zob. Ps 5, 4; 42, 9;  63, 7; 119, 62). W naszym psalmie rachuba ta nie ogranicza wychwalania Boga do ściśle określonych godzin, ale eksponuje potrzebę uwielbienia Boga zawsze.

Psalmista swój stan duchowy pragnie uzewnętrznić za pomocą muzyki (wersy 2.4). Wylicza instrumenty strunowe, które mają mu w tym pomóc (harfa, lira, cytra; zob. także Ps 33, 2; 57, 9; 71, 22). Muzyka pozwala wyrazić, co przeżywa jego dusza, czego doświadcza w swoim człowieczeństwie.

Powód wychwalania Boga wskazał w wersach 5-6. Jego radością są dzieła Jahwe, które w tym utworze nie tyle odnoszą są do dzieła stworzenia, ale jak na to wskazują dalsze wersy – do dzieła zbawienia, ocalenia psalmisty. Nie sposób pojąć zamysłów Boga (wers 6; Księga Izajasza 55, 8-9), ale odrzucać Jego dzieła, oznacza brak logicznego myślenia, co język biblijny określa nierozumnością, albo po prostu głupotą (wers 7). „Biada ludziom, którzy widzą, a nie wiedzą, co widzą” (Z mądrości Talmudu, wybór, przekł. i oprac. Sz. Datner, A. Kamieńska, Warszawa 1988, s. 297). Biada ludziom, którzy chociaż widzą oczami, a rozumem i sercem nie chcą widzieć dzieł Bożych.

Rozwój idei przeciwnych Bogu oraz rozkwit osób i społeczności dla których bezbożność (życie bez przykazań i rad Boga) jest stylem życia, nie jest tożsame z trwałym powodzeniem. Im większy ich doraźny sukces, tym większy ich problem z wiecznością (wers 8; Księga Powtórzonego Prawa 28, 20). Wieczne życie przy Bogu, albo bez Boga zaczyna się na ziemi.

Wers 9 stanowi myśl centralną całego psalmu (człon D). Podkreśla wieczność Boga i Jego nieustanne wywyższenie (zob. Księga Izajasza 2, 11). Bóg istnieje bez początku i bez końca. Jest ponad wszystkim, a równocześnie jest z wszystkimi i z każdym swoim stworzeniem, nawet jeśli stworzenie nie chce być z Nim. Szanuje jednak jego wolę.

Wers 10 kontynuuje myśl wersu 8 (człon B – B’), wskazując na konsekwencje wobec tych, którzy odrzucają Boga, stając się Jego wrogami. Gdy człowiek walczy z Bogiem, ostatecznie walczy ze swoim życiem, skazując siebie samego na zagładę (zob. Księga Izajasza 60, 12).

Inaczej jest z człowiekiem, który chce żyć z Bogiem. W celu wyeksponowania tej prawdy psalmista opisuje swoją własną sytuację (wersy 11-12). Korzysta (wers 11) z symboliki rogu (symbol siły, dostojeństwa i potęgi – zob. np.: Ps 75, 5. 11; Księga Zachariasza 2, 4) oraz oliwy (symbol radości, pomyślności i obfitości – zob. np.: Księga Sędziów 9, 9; Ps 23, 5), wskazując na przemianę jaka dokonała się w jego życiu. Wcześniej uciskany przez nieprzyjaciół (wers 12), obecnie jest człowiekiem wolnym, wzmocnionym i cieszącym się dobrobytem (wers 11). Wprawdzie nie było tak wcześniej, ale trwanie przy Bogu, pomimo trudności, nigdy nie pozostaje bezowocne.

Ostatnia część psalmu (wersy 13-16) podejmuje zagadnienie odpłaty, jaką otrzyma człowiek sprawiedliwy, czyli ten, kto stara się żyć z Bogiem i kieruje się Bożym prawem. Sprawiedliwi będą mieli swój udział w Bożej chwale, co podkreśla struktura psalmu (symetria A – A’). Symbolika, jaka została przypisana sprawiedliwym jest kontrastem wobec symboliki bezbożnych. Chociaż bezbożni szybko się rozrastają i rozkwitają jak trwa, nie będą jednak bez końca trwali w swoim niegodziwym postępowaniu. Ich dzieło jest już z natury skazane na zagładę (wersy 8. 10. 12). Tymczasem sprawiedliwy zostaje porównany do palmy (symbol pięknego życia, wdzięku i elegancji – zob. np.: Pierwsza Księga Królewska 6, 29-35; Pieśń nad pieśniami 7, 8) i cedru (symbolizuje dostojność, długowieczność i czystość – zob. np.: Księga Kapłańska 14, 4-6; 14, 49; Mądrość Syracha 24, 13; 50, 12; Pieśń nad pieśniami 5, 15) /wers 13/.

Bliskość sprawiedliwych z Bogiem symbolizuje ich miejsce na dziedzińcach Domu Bożego (nawiązanie do świątyni jerozolimskiej) /wers 14/. Umiejscowienie to zapewni im żywotność, aż po ostatnie lata ich ziemskiego życia (wers 15). Ich życie stanie się świadectwem sprawiedliwości Boga, który za dobro wynagradza, a za zło karze. W Nim nie ma nic z nieprawości, w Nim jest ostoja dla człowieka prawego (wers 16, Księga Sofoniasza 3, 5).

 W treści psalmu brak jest jakichkolwiek odniesień do dnia szabatu, a jednak z czasem stał się on modlitwą podczas liturgii szabatowej. Może obraz żywotności zawarty w wersach 13-15 wpłynął, by uczynić ten utwór pieśnią świąteczną, przygotowującą człowieka na dzień wiecznej szczęśliwości? Tego nie wiemy, ale wiemy, że modliły się nim i wciąż modlą kolejne pokolenia ludzkości.

Psalm ten, to przede wszystkim nauka cierpliwości i wytrwałości dla człowieka starającego się żyć z Bogiem. Cnoty te potrzebne są zwłaszcza wtedy, gdy dostrzega się, że wokół rozrasta się bezbożność, rozkwita nikczemność (wers 8), a drugi człowiek staje się coraz bardziej nierozumny (wers 7) i w rezultacie, coraz bardziej wrogi zamysłom Boga, a nawet samemu Bogu (wersy 5-6. 10). Tymczasem Bóg działa zawsze w odpowiednim czasie i we właściwy sposób. Sprawiedliwy zakwitnie, nawet jeśliby obecnie wydaje się, że jest zasadzony na wyschłej pustyni, a nie na „na dziedzińcach Boga naszego” (wers 14).

---

Zobacz całą zawartość numeru ►

Autorzy tekstów, Ks. Wilk Janusz, Miesięcznik, Numer archiwalny, 2023nr01, Z cyklu:, Biblijne co nieco