Skóra – najważniejsze ubranie
Jedną z ważnych funkcji, którą musi wypełniać skóra jest ochrona narządów wewnętrznych przed szkodliwymi czynnikami zewnętrznymi i urazami. Można powiedzieć, że skóra jest pierwszym i najważniejszym ubraniem, jakie człowiek na sobie „nosi”.
zdjęcie: canstockphoto.pl
2023-08-01
Skóra jest największym narządem ludzkiego ciała. Jej powierzchnia może przekraczać nawet 2 m2, a jej zadaniem jest utrzymanie stałości wszelkich parametrów wewnętrznych umożliwiających funkcjonowanie organizmu człowieka. Ważną funkcją, którą musi wypełniać skóra jest także ochrona narządów wewnętrznych przed szkodliwymi czynnikami zewnętrznymi i urazami. Można powiedzieć, że skóra jest pierwszym i najważniejszym ubraniem, jakie człowiek na sobie „nosi”.
Budowa skóry
Być może wyda się to zaskakujące, ale skóra dorosłego człowieka może ważyć nawet 20 kg, stanowi więc ok. 25% masy ciała. W zależności od miejsca występowania ma ona grubość od 0,5 do 4 mm. W porównaniu do innych ssaków żyjących na ziemi, skóra człowieka jest słabo owłosiona, ale za to mocno unaczyniona, co pozwala na jej aktywny udział w procesie termoregulacji całego organizmu.
W skórze wyróżnia się trzy podstawowe warstwy. Zewnętrzną stanowi naskórek, a pod nim znajduje się skóra właściwa i tkanka podskórna. Komórki naskórka układają się w warstwy, odpowiadając za proces uszczelniania skóry. Stanowią granicę pomiędzy organizmem, a środowiskiem zewnętrznym. W budowie naskórka wyróżnia się 4 warstwy, kolejno występujące po sobie: podstawną, kolczystą, ziarnistą i rogową.
Najgrubszą warstwą skóry jest skóra właściwa, która ma około 2 mm grubości. Tworzy ją tkanka łączna, w której znajdują się naczynia krwionośne i zakończenia nerwowe. Jest to sprężysta warstwa, która ma dużą odporność na wszelkie uszkodzenia. To dzięki znajdującym się w niej zakończeniom nerwowym człowiek odczuwa ból, dotyk i temperaturę zewnętrzną. W skórze właściwej znajdują się także trzy rodzaje włókien: siateczkowe, sprężyste i kolagenowe, które odpowiadają za elastyczność i napięcie skóry. Osłabienie tych włókien jest bezpośrednią przyczyną utraty młodzieńczego wyglądu skóry. Wraz z wiekiem spada zarówno ilość, jak i jakość tych włókien, stąd skóra staje się cienka i wiotka, a na jej powierzchni powstają zmarszczki.
Trzecią warstwą skóry jest tkanka podskórna. W jej skład wchodzi głównie tkanka tłuszczowa, a tylko niewielki procent stanowi tkanka łączna. W strukturach tkanki podskórnej znajdują się włókna nerwowe i naczynia krwionośne. Głównym zadaniem tkanki podskórnej jest jej udział w procesie termoregulacji, który ma ogromne znaczenie dla całego organizmu.
Funkcje skóry
Skóra spełnia przede wszystkim funkcje ochronne dla całego organizmu człowieka. Chroni go zarówno przed zimnem, jak i nadmiernym ciepłem. To dzięki niej do wnętrza nie dociera zbyt wielka dawka szkodliwego promieniowania. Skóra jest skuteczną barierą przed wnikaniem drobnoustrojów i szkodliwych dla organizmu związków chemicznych. W warstwach skórnych produkowana jest także melanina i witamina D.
Oprócz tego nasza skóra pełni wiele innych funkcji takich jak: percepcyjna, diagnostyczna, barierowa i odpornościowa, termoregulacyjna czy w końcu resorpcyjna. Ta pierwsza odpowiada za odbieranie bodźców ze świata zewnętrznego dzięki wykorzystaniu zakończeń nerwowych. Funkcja diagnostyczna jest z kolei o tyle ważna, że dzięki niej możemy na własne oczy zobaczyć, jaki jest stan naszego organizmu, gdyż skóra często odzwierciedla jego kondycję. Różne choroby potrafią sprawić, że budowa oraz wygląd skóry mogą ulec bardzo drastycznym zmianom. Dzięki tej funkcji możemy spostrzec gołym okiem, jaki jest np. poziom nawilżenia i elastyczności skóry.
Dzięki funkcji barierowej i odpornościowej, na naszej skórze tworzy się warstwa zwana płaszczem kwasowo-lipidowym. Powstanie płaszcza jest możliwe dzięki działaniu gruczołów potowych oraz łojowych znajdujących się na powierzchni skóry. Płaszcz ten zapewnia nam ochronę przed drobnoustrojami, a dodatkowo taka warstwa ochronna nie pozwala na pękanie skóry.
Z kolei funkcja termoregulacyjna przejawia się przez udział skóry w regulacji temperatury całego ciała. Przy niskich temperaturach ukrwienie w naczyniach podskórnych zwiększa się, a w wysokich temperaturach nasze ciało wydziela pot, dzięki czemu chłodzi się.
Ostatnią z funkcji naszej skóry jest funkcja resorpcyjna, która wynika z faktu, że skóra bierze udział w gospodarce wodno-tłuszczowej. Naskórek jest w stanie wchłaniać niektóre z substancji rozpuszczalnych w wodzie i tłuszczach (ma właściwości resorpcyjne). Takimi substancjami są m.in. kolagen, wyciągi z ziół czy witaminy. To właśnie one są składnikami kosmetyków, stosowanych do pielęgnacji skóry.
Właściwości skóry
Nasza skóra jest bardziej niesamowita niż nam się wydaje, posiada bowiem liczne właściwości. Jedną z nich jest zdolność do regeneracji. Stare komórki naskórka, złuszczając się, ustępują miejsca nowym. Wraz z upływem lat proces ten zaczyna zwalniać, czyli zamiast trwać 28 dni, trwa 35, a nawet 50 dni. Nasza skóra intensywnie „pracuje” w ciągu nocy, pozbywając się zanieczyszczeń. Noc jako czas regeneracji jest okresem, w którym odnawiają się włókna elastyny, odbudowuje się warstwa lipidowa znajdująca się na powierzchni naskórka i wyrównuje się poziom wody w tkankach skóry. Gdy śpimy, kosmetyki, które nałożyliśmy wieczorem na naszą skórę, najlepiej się wchłaniają.
Właściwości regeneracyjne przejawiają się również w momencie, gdy dojdzie do przerwania ciągłości skóry (naskórka i skóry właściwej), wtedy bowiem rozpoczyna się proces gojenia. Uaktywniają się czynniki odpowiedzialne za krzepnięcie krwi, co prowadzi do powstania skrzepu, który „skleja” krawędzie rany. W końcowej fazie gojenia rana zostaje oczyszczona z bakterii i rozpoczyna się synteza kolagenu. Powstaje strup będący w rzeczywistości naturalnym opatrunkiem. Z czasem odpadnie, a na jego miejscu pozostanie co najwyżej ślad w postaci blizny.
Skóra ma też właściwości odczuwania bodźców. Wynika to z faktu istnienia w niej zakończeń nerwowych. Zakończenia te oplatają mieszki włosowe, gruczoły potowe i łojowe. Mają za zadanie rejestrowanie wrażeń dotyku oraz bólu.
Choroby skóry i leczenie
Skóra ze względu na stały kontakt ze środowiskiem zewnętrznym jest szczególnie narażona na działanie czynników fizycznych, chemicznych i biologicznych, które mogą być niekorzystne dla jej prawidłowego funkcjonowania. Choroby skóry (dermatozy) należą do najczęściej występujących schorzeń, a ich przyczyny, objawy i przebieg mogą być bardzo zróżnicowane. Choroby skóry mogą mieć podłoże: bakteryjne, pasożytnicze, grzybicze, wirusowe, naczyniowe, nowotworowe lub alergiczne.
Mogą one dawać szereg objawów, zależnie od ich rodzaju i przyczyny. Najczęściej jest to świąd, krosty, wysypka (pokrzywka), guzki, bąble lub pęcherze, plamki lub rumień. Możliwa jest także bolesność przy dotyku i pieczenie skóry.
Każdy niepokojący nas objaw należy skonsultować z lekarzem. Błędem jest samodzielne stosowanie maści czy okładów – bez znajomości przyczyny zmian skórnych można sobie bardziej zaszkodzić niż pomóc. Przy chorobach zakaźnych, takich jak grzybica, można też niechcący roznieść ogniska choroby na inne miejsca na skórze.
Leczenie chorób skóry zależy od ich przyczyny. Najczęściej stosowane są leki w postaci maści i kremów o działaniu miejscowym. Preparaty te mogą zawierać antybiotyk lub substancje o działaniu przeciwgrzybiczym. W przypadku chorób autoimmunologicznych, takich jak atopowe zapalenie skóry, stosowane są m.in. przeciwzapalne leki steroidowe. Przy alergiach zalecane jest odczulanie i unikanie kontaktu z alergenem (czynnikiem wywołującym reakcję uczuleniową). W każdym przypadku leczenie powinno odbywać się pod kontrolą lekarza.
Wakacje i letnia pora roku sprzyjają wielu niekorzystnym dla naszej skóry zachowaniom. Słońce i jego promieniowanie to jeden z największych winowajców. Przede wszystkim jest jednym z najważniejszych czynników mających wpływ na rozwój raka skóry. Ochrona przed promieniowaniem UV stanowi najlepszą profilaktykę przed tego typu nowotworami. Oczywiście całkowite uniknięcie promieniowania nie jest możliwe, a nawet nie byłoby wskazane. Korzystajmy jednak z promieni słonecznych mądrze, unikając opalania się w godzinach 11.00-16.00 oraz stosując kremy ochronne z filtrem. Pamiętajmy, że najlepszą profilaktyką – szczególnie w schorzeniach skórnych – jest zdrowy rozsądek i umiar.
Zobacz całą zawartość numeru ►
