Z fizjoterapią za pan brat
Fizjoterapia osób starszych oraz prowadzenie aktywnego, zdrowego trybu życia to podstawowy warunek do tego, by seniorzy długo mogli cieszyć się dobrą kondycją i zdrowiem.
zdjęcie: canstockphoto.pl
2023-10-03
To, jaką kondycją będziemy cieszyć się na starość, w dużej mierze zależy od tego, jak zadbamy o siebie już teraz. Żyjemy w starzejącym się społeczeństwie, w którym coraz większą część populacji zaczynają stanowić seniorzy. Szacuje się, że do 2060 r. nawet 35% polskiego społeczeństwa stanowić będą osoby po 65. roku życia, co będzie ogromnym wyzwaniem dla medycyny, polityki społecznej oraz ekonomii. Już teraz seniorzy to ok. 15% społeczeństwa, a ich dobra kondycja fizyczna i zdrowie mają kluczowe znaczenie. Dlatego też coraz większym zainteresowaniem w tej grupie wiekowej cieszy się fizjoterapia.
Tłumacząc najogólniej, fizjoterapia polega na wykorzystaniu aktywności fizycznej oraz innych czynników fizycznych w celu korzystnego oddziaływania na układ ruchu człowieka. Fizjoterapia jest odpowiedzią na potrzeby osób, które szukają sposobu na poprawę sprawności ruchowej i siły organizmu, zmniejszenie dolegliwości bólowych związanych z układem ruchu oraz przywrócenie ogólnej sprawności.
Fizjoterapia seniorów jest koniecznością
U osób w starszym wieku każda choroba, uraz czy przebyta operacja zostawiają ślad. Seniorzy odczuwają ogólne osłabienie oraz borykają się niejednokrotnie z problemem ograniczenia aktywności. Dotychczas wykonywane obowiązki stają się trudne w realizacji, zmniejsza się także ich samodzielność. Seniorzy mają bowiem dość mocno obniżoną tak zwaną zdolność adaptacyjną organizmu. Mówiąc prościej, zapas sił witalnych, które każdy z nas gromadzi na wypadek bardziej obciążających dla zdrowia sytuacji, jest u nich ograniczony. Z tego względu tak ważne jest dbanie o zachowanie sił witalnych i dobrej kondycji, by na wypadek różnego rodzaju dolegliwości, zarówno ciało, jak i psychika osób w podeszłym wieku, były gotowe do podjęcia walki.
Zmiany związane z wiekiem i choroby – zwłaszcza osteoporoza, niska aktywność fizyczna, siedzący tryb życia i niezdrowe odżywianie się – to wszystko wpływa na powstawanie zmian starczych w obrębie układu ruchowego i nerwowego. Nasilające się problemy z poruszaniem, patologie kręgosłupa, zmiany zwyrodnieniowe stawów powodują pogorszenie się sprawności fizycznej seniora, co z kolei prowadzi do zaprzestania aktywności i jeszcze większego pogłębiania się zmian w jego organizmie. W przypadku seniorów każdy okres bezruchu ma negatywny wpływ na funkcjonowanie całego organizmu. Układ krążenia staje się mniej wydajny, zaczynają się problemy z sercem i nadciśnieniem. Brak ruchu sprawia, że wydolność oddechowa obniża się, na skutek czego każda aktywność ruchowa kończy się szybkim zmęczeniem i zadyszką. Co więcej, pacjenci w podeszłym wieku, którzy z racji różnych dolegliwości nie mogą żyć aktywnie, uskarżają się także na problemy gastryczne. Brak ruchu osłabia bowiem perystaltykę jelit, co objawia się problemami w postaci zaparć czy brakiem apetytu. Nieregularna aktywność, zwłaszcza na świeżym powietrzu, negatywnie wpływa też na ich samopoczucie. Niedotleniony organizm, bez odpowiedniej ekspozycji na promienie słoneczne, jest osłabiony, skory do częstego odpoczynku i narażony na infekcje.
Fizjoterapia osób starszych oraz prowadzenie aktywnego, zdrowego trybu życia to podstawowy warunek do tego, by seniorzy długo mogli cieszyć się dobrą kondycją i zdrowiem. Aktywność fizyczna seniorów ma korzystny wpływ na profilaktykę i terapię chorób serca, cukrzycy, nadciśnienia, osteoporozy, depresji, choroby Parkinsona i wielu innych. Zmniejsza tym samym przedwczesną śmiertelność i zapadalność na choroby, poprawia niezależność i samodzielną egzystencję seniorów, czym wpływa na ich aktywne uczestnictwo w życiu społecznym.
Odrębną kwestią jest fizjoterapia seniorów po przebytych chorobach: udarze mózgu, zawale serca, osteoporozie, czy wszczepieniu endoprotezy. Te zabiegi są niezbędne do powrotu chorego do pełnej sprawności i powinny być przeprowadzane niezwłocznie po wyjściu pacjenta ze szpitala. Natomiast profilaktyczna rehabilitacja w geriatrii, mająca na celu utrzymać dobrą kondycję fizyczną seniora, powinna być prowadzona systematycznie, nawet u osób nie zgłaszających większych dolegliwości. Dzięki takiemu podejściu, seniorzy będą mogli cieszyć się zdrowiem i dobrą kondycją jeszcze przez długie lata.
Rola usprawniania
W fizjoterapii osób w podeszłym wieku kluczowe znaczenie ma aktywizacja pacjenta do działania. Powinna być ukierunkowana na naukę samodzielności oraz radzenia sobie z konkretnymi czynnościami, ważnymi dla danego pacjenta. W tym celu fizjoterapeuta, po przeprowadzeniu dogłębnego wywiadu z seniorem, ustala konkretny plan działania. Może być to nauka chodzenia o kulach, wchodzenia po schodach po zabiegu wszczepienia endoprotezy biodra, czy codziennego funkcjonowania po przebytej operacji. Niejednokrotnie osoby, które do tej pory funkcjonowały bez pomocy innych, te z pozoru proste, codzienne sytuacje traktują jak wyzwanie, które je przerasta.
Długotrwałe przebywanie w pozycji leżącej, spowodowane chorobą i związana z tym mała aktywność ruchowa, prowadzą do wielu powikłań, które są niekiedy wręcz niebezpieczne dla życia. Pacjenci, którzy od dłuższego czasu muszą przebywać w łóżku, zwykle czują osłabienie, wykazują obniżenie tolerancji na wysiłek, a także zmniejszenie wydolności układu oddechowego i miewają problemy z krążeniem. Wraz z biegiem czasu pojawiają się także zmiany zwyrodnieniowe w układzie kostno-stawowym, przykurcze i zaniki mięśniowe oraz problemy ze strony układu nerwowego. Dodatkowo powstawać mogą także odleżyny czy infekcje dróg oddechowych i moczowych, które mogą stanowić realne zagrożenie dla życia leżących pacjentów, szczególnie tych w podeszłym wieku.
Codzienne przebywanie z chorym leżącym powinno być ukierunkowane na przywrócenie jak największej sprawności psychofizycznej pacjenta. Jest to długotrwały proces, który wymaga zaangażowania wielu osób, jednak poprzez wdrożoną fizjoterapię i odpowiednie podejście do chorego, w znaczący sposób może zostać podniesiony jego komfort życia.
Z tego względu duże znaczenie ma też odpowiednia, stosowana pod nadzorem lekarza i fizjoterapeuty profilaktyka, ukierunkowana na zapobieganie następstwom długotrwałego unieruchomienia w łóżku. We wczesnej fazie rehabilitacji specjaliści skupiają się przede wszystkim na pobudzeniu krążenia krwi i wzmocnieniu siły mięśniowej. Działania te zapobiegają ogólnemu zniedołężnieniu, odleżynom, zapaleniom płuc, zakrzepicy żył głębokich czy przykurczom. Stopniowo wprowadzane ćwiczenia mają na celu pobudzenie poszczególnych partii mięśniowych oraz takie ich wzmocnienie, by chory nabrał chęci na osiąganie coraz lepszych efektów. Wybór form i intensywność rehabilitacji zawsze powinny być dostosowane do stanu pacjenta oraz schorzenia, na jakie cierpi i przebiegać wieloetapowo. Zasady te dotyczą także seniorów bez znacznych ograniczeń w funkcjonowaniu, po przebytych urazach, udarach czy wylewach.
Ważna jest motywacja
Seniorzy niejednokrotnie nie odczuwają postępu wieku. Mentalnie zatrzymują się na etapie znacznie młodszych lat niż faktycznie wskazuje data urodzenia. Dopiero gdy występują u nich różnego rodzaju dysfunkcje ograniczające ruchomość oraz samodzielność, pojawia się świadomość przemijania. Dotychczas samodzielni ludzie mogą mieć trudność w akceptacji tej sytuacji. Czasem doświadczenia te zniechęcają ich do walki o własne zdrowie fizyczne i psychiczne. Choć rola fizjoterapeuty w przywracaniu ruchomości jest nieoceniona, równie ważna na tym etapie może okazać się rola psychiatry. Bez motywacji i chęci walki o siebie, własne zdrowie i kolejne lata życia, żadna pomoc specjalisty nie będzie skuteczna. Najwięcej bowiem zależy od tego, na ile pacjent zdaje sobie sprawę ze swojej sytuacji i w jakim stopniu chce podjąć walkę o powrót do normalności.
Nieoceniona na tym etapie jest także opieka rodziny i bliskich. To oni powinni obserwować starszego członka rodziny i zadbać o to, by każdy niepokojący objaw chorobowy był konsultowany ze specjalistą. Wówczas bowiem zyskujemy największą szansę na możliwość pomocy osobom w podeszłym wieku. Walka o własne zdrowie i dobre samopoczucie winna odbywać się metodą małych kroków, bo dzięki temu z pomocą doświadczonych fizjoterapeutów oraz psychiatrów proces akceptacji zmian zachodzących u seniorów będzie o wiele łagodniejszy.
Warto o tym pamiętać, by w sytuacji problemowej umieć poprosić o pomoc, a kolejne lata życia przeżyć w pełni sił, na miarę swoich możliwości.
Zobacz całą zawartość numeru ►
