Porażenia i niedowłady – przyczyny, sposoby leczenia, rehabilitacja
Aleksandra Karuga, lekarz neurolog, w rozmowie wyjaśnia podstawowe zagadnienia związane z leczeniem i pielęgnacją osób dotkniętych niedowładem lub paraliżem.
zdjęcie: pixabay.com
2024-01-03
Redakcja: – Jakie są różnice między porażeniem a niedowładem?
lek. Aleksandra Karuga: – Skutkiem uszkodzenia układu nerwowego może być niedowład a nawet porażenie kończyn. Przez porażenie rozumiemy całkowity brak możliwości poruszania kończynami, niedowład natomiast to sytuacja kiedy pacjent może poruszać nimi, ale nie z taką siłą jak osoba zdrowa. Stopień niepełnosprawności będzie wynikał ze stopnia niedowładu – stosunkowo niewielki niedowład umożliwia choremu samodzielne funkcjonowanie.
– Jakie mogą być przyczyny powstawania porażenia i niedowładu?
– U osób starszych częstą przyczyną niedowładu i porażenia kończyn jest udar mózgu. Wówczas oprócz pogorszenia sprawności kończyn często pacjent ma również problemy z mową, samodzielnym jedzeniem czy też kontrolowaniem oddawania moczu i stolca. U młodych osób z kolei częstą przyczyną niedowładu i porażenia kończyn są urazy czaszkowo-mózgowe w przebiegu wypadków komunikacyjnych. Istnieje jednak wiele innych chorób, zarówno mózgu i rdzenia kręgowego a także obejmujące nerwy obwodowe, które mogą być przyczyną niesprawności ruchowej.
– Czy i w jaki sposób porażenia i niedowłady można leczyć?
– Na początku trzeba podkreślić że porażenie lub niedowład są jedynie objawami choroby układu nerwowego. Sam więc proces leczenia jest uzależniony od przyczyny choroby. W wielu przypadkach zmiany spowodowane przez chorobę w układzie nerwowym są nieodwracalne i ewentualna poprawa siły mięśniowej będzie zależna od systematycznej i szybkiej rehabilitacji. Rehabilitacja pobudza proces neuroplastyczności, która polega na naturalnej zdolności układu nerwowego do tworzenia nowych połączeń nerwowych, dzięki czemu stan pacjenta może ulec poprawie. Kluczowe jest systematyczne pobudzanie układu nerwowego przez rehabilitację ruchową, ale także w przypadku uszkodzenia mowy lub pamięci – rehabilitację prowadzoną przez neurologopedę i neuropsychologa.
– W jaki sposób można zapobiegać takim niedowładom i porażeniom?
– Tak jak już powiedziałam, porażenie i niedowład mogą mieć różne przyczyny. Na wystąpienie niektórych z nich mamy co najwyżej częściowy wpływ. W przypadku udaru mózgu, bardzo ważne jest wyeliminowanie czynników ryzyka takich jak niekontrolowane nadciśnienie tętnicze i nieprawidłowo kontrolowana glikemia w przebiegu cukrzycy, nikotynizm. Ważna jest również aktywność fizyczna, właściwa dieta i utrzymanie prawidłowej wagi ciała. Istotną sprawą jest też regularna kontrola lekarska i wykonywanie badań profilaktycznych.
– A jaką rolę pełni rehabilitacja w opiece nad osobami sparaliżowanymi i jakie efekty można dzięki niej uzyskać?
– Niezależnie od przyczyny wystąpienia porażenia lub niedowładu rehabilitacja jest bardzo ważna w procesie poprawy stanu pacjenta. Ograniczenie ruchomości stanowi czynnik ryzyka powstania odleżyn, zapalenia płuc czy też powstawania spastyczności. Spastyczność to stan, w którym dochodzi do nadmiernego napięcia mięśni, co może prowadzić do wymuszonej pozycji kończyn i dolegliwości bólowych z tym związanych. Warto w tym miejscu wspomnieć o możliwości leczenia spastyczności poprzez podawanie toksyny botulinowej do mięśni, co wpływa na ich rozluźnienie, a przez to poprawę ruchomości i zmniejszenie dolegliwości bólowych. Obecnie Narodowy Fundusz Zdrowia finansuje w ramach programu lekowego leczenie toksyną spastyczności poudarowej zarówno w zakresie kończyny górnej jak i dolnej.
– Jak pielęgnować osobę całkowicie sparaliżowanej lub z ograniczoną zdolnością poruszania się?
– Opieka nad osobą długotrwale unieruchomioną zawsze powinna być kompleksowa. Poza rehabilitacją bardzo istotna jest właściwa pielęgnacja pacjenta, a także aktywizowanie go w miarę jego możliwości do codziennego życia rodzinnego. Uczestniczenie pacjenta w codziennych wydarzeniach rodzinnych wpisuje się w proces szeroko pojętej rehabilitacji, a także pozwala mu czuć się aktywnym członkiem rodziny.
– Czy rodzina osoby sparaliżowanej ma ważną rolę do spełnienia w opiece nad nią?
– Tak. Jak już wspomniano, u osób z większą niesprawnością, rola rodziny jest kluczowa. Pacjent nie powinien być izolowany od codziennych wydarzeń – otoczenie chorego ciepłem ogniska domowego, zmniejsza ryzyko wystąpienia u pacjenta zespołu depresyjnego i znacznie przyspiesza proces zdrowienia. Nie należy zapominać również, że nowa sytuacja, w której znalazł się pacjent, może stanowić także wyzwanie dla całej rodziny i także ona powinna być objęta wsparciem psychologicznym jeśli jest taka potrzeba.
– Czy nagłe unieruchomienie (np. po wypadku) może mieć destrukcyjny wpływ na psychikę pacjenta?
– Sam fakt znalezienia się pacjenta w nowej sytuacji, w której jego dotychczasowe funkcjonowanie zostaje ograniczone, nie rzadko jest przyczyną pogorszenia stanu psychicznego. Ponadto samo uszkodzenie mózgu wiąże się także ze zwiększonym ryzykiem wystąpienia zespołu depresyjnego. Istotna jest więc obserwacja stanu psychicznego pacjenta i szybkie reagowanie na jego pogorszenie. Pomoc psychologiczna i, jeśli jest taka potrzeba, włączenie do terapii odpowiednich leków, może znacznie zmniejszyć cierpienie i smutek pacjenta.
– Bardzo dziękuję za rozmowę i cenne wskazówki.
Zobacz całą zawartość numeru ►
