Psalm 132 jest jak wspaniały literacki arras, którego wersy, podobnie jak kolorowe nitki, kreślą kształty i barwy poszczególnych postaci i przedmiotów. Najbardziej widoczna jest osoba króla Dawida, którego na początku zarysowuje wers 1, w środku wzmacniają wersy 10-11, a na końcu wyostrza wers 17 (por. M. Gołębiewski, Idee Mesjańskie w Psalmach, Włocławek 1996, s. 30). Obraz ten wskazuje na jedność literacką utworu, w którym wyróżniają się dwie symetryczne części: I. Modlitwa nawiązująca do przeszłości (wersy 1-9): I.1. Przysięga Dawida (wersy 1-5); I.2. Odnalezienie Arki Przymierza (wersy 6-9) oraz II. Modlitwa zapowiadająca mesjańską przyszłość (wersy 10-18): II.1. Przysięga Jahwe (wersy 10-12); II.2. Deklaracja Jahwe dotycząca Syjonu i Dawida (wersy 13-18).
Pod względem tematyki i słownictwa Ps 132 odpowiada Ps 89. Obydwa są psalmami królewskimi. Prawdopodobnie powstały w zbliżonym okresie, ale nie w tym samym czasie. Bardziej rozbudowany Ps 89, szczegółowo podejmujący zagadnienie przymierza Jahwe z rodem Dawida, byłby późniejszy i nawiązywałby do tragicznych wydarzeń związanych ze śmiercią pobożnego króla Jozjasza, który w 609 roku przed Chrystusem poległ w walce pod Megiddo (zob. Druga Księga Królewska 23, 29-30; Druga Księga Kronik 35, 20-27). Krótszy Ps 132, który kwestię przymierza Jahwe z rodem Dawida omawia bardziej ogólnie byłby wcześniejszy. Możliwe jest, że powstał on na początku rządów Jozjasza lub za poprzedzającego go dobrego i wiernego Bogu króla Ezechiasza (panował w latach ok. 728-699 przed Chrystusem; Druga Księga Królewska 18, 1-8).
Pierwotnie pieśń ta mogła być modlitwą króla, który świadomy obietnicy błogosławieństwa dla władców z rodu Dawida sam odwoływał się do niej (w jego imieniu mógł to czynić kapłan). W wersie 1 krótko charakteryzuje on Dawida. Wspomina o jego utrudzeniu, które można rozumieć jako zaangażowanie w odnalezienie i sprowadzenie Arki Przymierza. Trud ten poetycko opisany w wersach 3-4, wiązał się także z pragnieniem wybudowania dla Arki Przymierza (będącej znakiem przymierza Boga z ludem Izraela oraz znakiem jego obecności pośród tego ludu), pięknej świątyni (wers 5). Dawid zobowiązał się do tego przysięgą (wers 2). Biblia nie utrwaliła tego ślubowania, ale potwierdza zamiar wybudowania przez niego świątyni (zob. Druga Księga Samuela 7, 2 oraz Pierwsza Księga Kronik 17, 1; 28, 1-2). Ostatecznie nie Dawid (gdyż był człowiekiem wojen i rozlewu krwi - Pierwsza Księga Kronik 28, 3), ale jego syn Salomon wybudował świątynię w Jerozolimie (zob. Pierwsza Księga Królewska 5, 15 – 6, 38). Jednakże to Dawid jest tym, który ją zainicjował oraz przygotował plan i materiał do jej budowy (zob. np. Pierwsza Księga Kronik 22, 1-19; 28, 1-29, 1-19).
Dwukrotnie występujące w tym passusie wyrażenie „Mocarz Jakuba” (wersy 2 i 5) to jedno z określeń Bóg (zob. Księga Rodzaju 49, 24; Księga Izajasza 49, 26).
Sekcja druga (wersy 6-9) dotyczy Arki Przymierza, a dokładniej odzyskania jej z rąk Filistynów, którzy przyjęli ją po pokonaniu Izraelitów w bitwie pod Eben-Haezer (ok. 1050 r. przed Chrystusem; zob. Pierwsza Księga Samuela 4, 1-22). Filistyni oddali ją po siedmiu miesiącach. Arka na kilkadziesiąt lat spoczęła w Kiriat-Jearim (zob. Pierwsza Księga Samuela 6, 1 – 7,1), aż do czasu odnalezienia i przeniesienia jej przez Dawida do Jerozolimy (zob. Druga Księga Samuela 6, 1-19). To jedyny psalm, który wymienia Arkę Przymierza.
W tłumaczeniu dosłownym z języka hebrajskiego wers 6 nie posiada jeszcze bezpośredniej wzmianki o Arce, ale dotyczy wersów 1-5 i informuje, że wiadomość opisana w tych wersach dotarła do Efrata i znana była również w regionie Jaaru („Oto słyszeliśmy o tym w Efrata, znaleźliśmy to w regionie Jaaru”). Jeśli jednak odniesiemy go do całego psalmu, to otrzymamy przekład odnoszący się do Arki („Oto słyszeliśmy o niej w Efrata, znaleźliśmy ją w regionie Jaaru”). Przywołana wpierw Efrata, to pierwotna nazwa Betlejem Judzkiego (zob. Księga Rut 4, 11; Księga Micheasza 5, 1), a wymieniony tylko raz w Biblii Jaar, to poetycka nazwa wspomnianego już Kiriat-Jearim. Spotkanie z Arką, która w kontekście tego wersu uważana była za podnóżek niewidzialnego tronu Bożego, zobowiązywało by paść przed nią na twarz (wers 7; Ps 99, 5; Pierwsza Księga Kronik 28, 2). Gest ten wywodził się z protokołu królewskiego. Tron władcy był ustawiony na podwyższeniu, a jego integralną częścią był podnóżek, na którym spoczywały królewskie stopy. Zbliżając się do króla padano przed nim na twarz, a głową dotykano podnóżka. W ten sposób okazywano mu szacunek. Gest ten wykorzystano również w kulcie Boga.
Wers 8 prawdopodobnie stanowi fragment bardzo starej modlitwy, odmawianej lub śpiewanej podczas przenoszenia Arki w okresie wędrówki do Ziemi Obiecanej (zob. Księga Liczb 10, 35-36). W jakieś mierze została ona ponownie wykorzystana w trakcie przeniesienia Arki za panowania króla Dawida. Wers ten koresponduje z wersem 14.
Przybycie Arki Przymierza obliguje do powszechnej mobilizacji dobra, które powinno urzeczywistniać w wolności kapłanów od jakiegokolwiek zła, co symbolizuje „przyodzianie się w sprawiedliwość”, a pośród ludu w uzewnętrznieniu radości (wers 9). Prawdziwe spotkanie z Bogiem przemienia człowieka, a cnoty lub wady wielokrotnie są w Biblii przedstawiane jako szaty (zob. np. Ps 35, 26; 109, 18; Księga Izajasza 11, 5).
Druga część psalmu (wersy 10-18), analogicznie jak pierwsza, rozpoczyna się od prośby skierowanej do Jahwe. Psalmista ponownie odwołuje się do osoby Dawida, który jest dla niego atutem mającym zachęcić Boga do stałej przychylności wobec swojego pomazańca, czyli kolejnego władcę z królewskiej dynastii Dawida.
Oblicze Boga zwrócone ku człowiekowi to wyraz Bożej dobroci i opieki (wers 10; Ps 84, 10; Księga Liczb 6, 25). Odwrócone oblicze Boga to metafora powstrzymania przychylności Boga wobec człowieka (np. Ps 13, 2).
Psalmista uzasadnia swoją prośbę najpierw obietnicą, którą Bóg złożył Dawidowi w kwestii dziedziczenia królewskiego tronu przez synów Dawida. Jej ważność i stałość podkreślił przez zdefiniowanie jej jako nieodwołalnej przysięgi Boga (wers 11; Ps 89, 4-5).
Bóg odpowiada podwójną wyrocznią. Pierwsza dotyczy potomków Dawida, a druga wyboru Syjonu. Realizację pierwszej uzależnia jednak od wierności przymierzu i przestrzeganiu prawa, które Bóg zawarł na Synaju (wers 12). Przymierzem tym można także objąć treść obietnicy, którą Bóg dał domowi Dawida za pośrednictwem proroka Natana (zob. Druga Księga Samuela 7, 1-17; 23, 5).
Orant ponownie uzasadnia swoją prośbę z wersu 10. Tym razem czyni to przez odwołanie się do Syjonu jako miejsca, które Bóg szczególnie sobie upodobał i na którym ostatecznie spoczęła Arka Przymierza, a później wybudowano monumentalną świątynię jerozolimską (wers 13). Fakt ten potwierdza Bóg w drugiej części wyroczni (wers 14; Ps 78, 68). Na Bożą decyzję dotyczącą Syjonu nie miał wpływu żaden człowiek i ani żadne okoliczności. Psalmista wskazał jedynie na upodobanie Boga jako kryterium wyboru tego miejsca, a szerzej ludu, pośród którego zapragnął „zamieszkać”.
Ostatnie cztery wersy zawierają obietnicę wypełnienia prośby oranta. Jej realizacja będzie przebiegać wieloaspektowo i dotyczyć najpierw spraw materialnych, związanych z wyżywieniem narodu (wers 15), a następnie duchowych (wers 16), o których psalmista wspomniał już w wersie 9. Najważniejsza jest jednak kwestia pomazańca, który stanowi główny profil tej części modlitwy. Dwa obrazy oddają jego wielkość i niezwykłość: pierwszy dotyczy wzrostu potęgi, co język hebrajski wyraził przez termin qeren, czyli róg. W symbolice biblijnej oznacza on przede wszystkim władzę, pozycję społeczną i siłę (zob. Ps 75, 5. 11; 92, 11). Obraz drugi – lampy, nawiązuje do błogosławieństwa lub Bożej obecności. Może on odnosić się do wyznania Dawida: „Ty, Jahwe, jesteś moją lampą; Jahwe rozświetla moją ciemność” (Druga Księga Samuela 22, 29).
Przyszły pomazaniec nie będzie już musiał zmagać się z wrogami. Otrzyma również insygnia królewskie (wers 18). Tak przedstawiony pomazaniec (potomek Dawida), wykracza poza historyczne realia królów narodu wybranego. Opis ten urzeczywistnia się w Mesjaszu, którego potęga przerasta ludzkie możliwości, a jego światło jest „światłością świata” (Ewangelia wg św. Jana 8, 12). Żadnego innego światła człowiek już nie będzie potrzebował (zob. Apokalipsa św. Jana 21, 23; 22, 5).
Psalm 132 jest jednym z tzw. psalmów pielgrzymów (wers 1a). Prawdopodobnie modlili się oni tą pieśnią za swojego króla oraz wyrażali przez nią tęsknotę za bardziej stabilnym życiem ekonomicznym, za prawdziwą sprawiedliwością i trwałym pokojem. Czasy w których żyli nie były łatwe, ale wiedzieli gdzie wędrować po nadzieję, a psalm ten był dla nich jedną z modlitw nadziei.
Poruszając się na płaszczyźnie przypuszczeń możemy określić etapy jego odmawiania w różnych miejscach powiązanych z Syjonem. Wersy 1-5 mogły być wypowiadane poza obrębem świątyni, wers 7 przed wejściem do niej, a wersy następne już w samej świątyni, a w czasach tzw. drugiej świątyni na jej dziedzińcu.
Oprócz zagadnienia pomazańca utwór ten wyróżnia także Syjon jako miejsce, w którym Bóg ma swoje upodobanie (wersy 13-14). To miejsce, gdzie Bóg dobrze się czuł, gdzie zapraszał człowieka na spotkanie z Nim. Miejsce, w którym Bóg pozwalał się „dotknąć”. Dzisiaj dla wielu jego wyznawców jest to miejsce płaczu, a zewnętrznym symbolem tej rzeczywistości stał się mur nazywany Murem Zachodnim lub Ścianą Płaczu.
Dla Boga Syjonem jest każdy człowiek. W każdym człowieku ma upodobanie i w każdym pragnie mieć swoją rezydencję.
„O duszo, najpiękniejsza pomiędzy wszystkimi stworzeniami, która tak pragniesz poznać miejsce, gdzie przebywa twój Umiłowany, abyś Go mogła znaleźć i złączyć się z Nim, wiedz o tym, że ty sama jesteś schronieniem, gdzie On przebywa, ty sama jesteś Jego ustroniem i miejscem tajnym, gdzie On się ukrywa! Jakież to zadowolenie i wesele dla ciebie wiedzieć, że wszystko twe dobro i cała twa nadzieja jest tak blisko ciebie, że jest w tobie, a raczej, by się lepiej wyrazić, ty nie możesz istnieć bez Niego. Wiedzcie, mówi Oblubieniec, że «królestwo Boże w was jest» (Łk 17, 21), a Jego sługa św. Paweł apostoł mówi: «Wy jesteście świątynią Boga» (2 Kor 6, 16)” (Jan od Krzyża, Pieśń duchowa, 1,7, w: tenże, Dzieła, przekł. B. Smyrak, Kraków 19955, s. 535).
Zobacz całą zawartość numeru ►
