Głowa nie od parady
Mózg jest jednym z najważniejszych organów w ludzkim ciele. To on zawiaduje całym organizmem i czuwa nad wszystkimi procesami życiowym
zdjęcie: CANSTOCKPHOTO.PL
2017-09-28
Ludzki mózg jest narządem bardziej skomplikowanym niż najnowocześniejszy nawet komputer. To wyjątkowo złożona i ogromnie ważna dla organizmu struktura. Składa się z miliardów komórek i steruje wszystkimi procesami zachodzącymi w ciele człowieka.
Misterna struktura
Mózg odpowiada za wszystkie funkcje i czynności ludzkiego organizmu. To dzięki jego pracy mówimy, słyszymy, czujemy, myślimy, chodzimy. To tutaj rodzą się emocje, refleksje i wyobrażenia. Mózg jest bardzo plastycznym organem i pozostaje w ciągłej aktywności. W każdej chwili naszego życia docierają do nas różnego typu bodźce: obrazy, dźwięki, zapachy, ruchy, dotyk. Zadaniem mózgu jest radzenie sobie z ich „obróbką”.
Musi on spostrzegać i selekcjonować ważne dla nas informacje, a ignorować niepotrzebne. Mózg zbudowany jest z komórek nerwowych zwanych neuronami, które łącząc się ze sobą, tworzą niewyobrażalnie misterną i skomplikowaną sieć. Pod wpływem nowych doświadczeń i stawianych mu wymagań, mózg ma zdolność do reorganizacji swojej struktury. Gdy zdobywamy wiedzę i nabywamy umiejętności, zmienia się siła i jakość połączeń między komórkami nerwowymi. Dzięki naszej aktywności powstają nowe neurony i wzmacniają się połączenia między nimi. Za każdym razem, gdy mózg napotyka na coś, czego nie zna, „stawiany jest na baczność” – dostosowuje się do nowych okoliczności i tak organizuje pracę poszczególnych sieci i struktur, aby nasze działanie było efektywne i trafne. Mózg, a poprawniej mózgowie, to część ośrodkowego układu nerwowego.
Umieszczone jest w obrębie czaszki i otoczone trzema oponami. W skład mózgowia wchodzą: wzgórze – odpowiedzialne za bodźce czuciowe; podwzgórze – kontrolujące np. temperaturę ciała i bodźce dotyczące głodu i sytości; móżdżek – sterujący równowagą ciała i koordynacją ruchów; przysadka mózgowa – kontrolująca produkcję hormonów; pień mózgu – odpowiedzialny za podstawowe funkcje życiowe: oddychanie i pracę serca oraz regulujący ciśnienie krwi. Mózg składa się z dwóch półkul – prawej i lewej. Lewą stroną naszego ciała rządzi prawa półkula mózgu, a prawą stroną zawiaduje lewa półkula. Dzięki prawej półkuli jesteśmy zdolni do bycia kreatywnymi, rozpoznajemy muzykę i sztukę, posługujemy się intuicją i wyobraźnią. Dzięki lewej półkuli potrafimy mówić, pisać, liczyć, logicznie myśleć, przeprowadzać analizę i wnioskować. Obie półkule są niezbędne do właściwego funkcjonowania organizmu, dlatego konieczna jest nieustanna współpraca między nimi, którą umożliwia tzw. ciało modzelowate umieszczone pomiędzy półkulami, zapewniające prawidłowy przepływ informacji. Każda z mózgowych półkul podzielona jest na 4 płaty: czołowy, ciemieniowy, skroniowy i potyliczny. W oparciu o badania anatomiczne i fizjologiczne ustalono, iż poszczególne płaty związane są z określonymi funkcjami. I tak płat czołowy odpowiedzialny jest przede wszystkim za aktywność i działanie. Są w nim zlokalizowane również ośrodki pisania, kojarzenia oraz analiza i kontrola stanów emocjonalnych. W płacie skroniowym znajduje się kora słuchowa i ośrodki węchowe. Uszkodzenia tej okolicy mózgu mogą skutkować np. problemami ze słuchem i utratą zdolności rozpoznawania dźwięków. Z kolei w płacie ciemieniowym przeważają komórki czuciowe, choć znajdują się też ruchowe. Poszczególne części płata ciemieniowego są odpowiedzialne za odczuwanie bólu, dotyku czy temperatury. Płat ciemieniowy odpowiada także za rozumienie języka symboli i pojęć abstrakcyjnych. Wreszcie płat potyliczny zawiaduje ośrodkiem wzroku, dzięki któremu możliwe jest rozróżnianie kolorów, ruchów i kształtów. Skutkiem jego uszkodzenia mogą być zaburzenia widzenia, trudności w rozpoznawaniu przedmiotów oraz kłopoty z czytaniem i pisaniem.
Gdy choruje mózg
Wszystkie przedstawione wyżej informacje dowodzą, że mózg jest jednym z najważniejszych organów w ludzkim ciele. Podobnie jak serce czy płuca jest on człowiekowi niezbędny do życia i prawidłowego funkcjonowania. To on zawiaduje całym organizmem i czuwa nad wszystkimi procesami życiowymi. Ponieważ mózg odpowiada za właściwe działanie całego ludzkiego organizmu niczym centrum dowodzenia, wszystkie jego uszkodzenia i schorzenia pociągają za sobą bardzo poważne konsekwencje. Dowolną chorobę mózgu można by porównać np. do awarii sieci komputerowej w wielkiej korporacji. Kiedy przestają działać najważniejsze urządzenia, paraliżowi i dezorganizacji ulega cała praca firmy. Nie można wysyłać i odbierać wiadomości, nie da się pozyskiwać potrzebnych w pracy informacji, nie ma dostępu do baz danych, dużo trudniej tworzyć projekty, planować spotkania i nawiązywać kontakty biznesowe. Krótko mówiąc, bez najważniejszych urządzeń po prostu nie da się dobrze pracować. Podobna sytuacja ma miejsce wtedy, gdy choruje mózg. Można powiedzieć, że wówczas nie tylko on jest chory, ale nie domagają również inne narządy, którymi zawiaduje i za które odpowiada. Niestety choroby mózgu to grupa schorzeń, która obecnie stanowi na świecie jeden z czołowych problemów medycznych. Oznacza to, że na różnego rodzaju choroby mózgu zapada coraz więcej osób, a ich leczenie generuje olbrzymie koszty. Najczęstsze choroby mózgu można podzielić na trzy główne grupy: neurodegeneracyjne, naczyniowe i nowotworowe. Do neurodegeneracyjnych chorób mózgu należą np.: demencja, choroba Alzheimera, choroba Parkinsona, stwardnienie rozsiane, stwardnienie zanikowe boczne czy choroba Huntingtona. Najpowszechniej diagnozowaną chorobą mózgu o podłożu naczyniowym jest udar. Może mieć on postać niedokrwienną lub krwotoczną, a jego podłoże stanowi krwotok mózgowy, zakrzep lub zator tętnic mózgowych. Z kolei nowotwory mózgu to przede wszystkim guzy np.: glejaki i oponiaki. Do osobnej grupy należy zaliczyć zapalenie mózgu, które może mieć postać wirusową, bakteryjną lub grzybiczą.
Trochę o udarach
Ponieważ do najczęściej występujących obecnie schorzeń mózgu należą udary, warto poświęcić im nieco więcej uwagi. Udar to nagłe, miejscowe zaburzenie krążenia krwi w mózgu. W Polsce co roku udar mózgu dotyka około 70 tysięcy osób, z czego aż 30 tysięcy umiera w ciągu miesiąca. Spośród tych, którym udaje się przeżyć ostrą fazę udaru, 20% wymaga stałej opieki, 30% pomocy w niektórych codziennych czynnościach, zaś 50% pacjentów po udarze mózgu odzyskuje niemal pełną sprawność i samodzielność. Ale powrót do zdrowia po udarze zależy głównie od tego, jak szybko chory trafi pod specjalistyczną opiekę. A więc życie i zdrowie naszych bliskich może zależeć od tego, czy w chwili zagrożenia będziemy potrafili właściwie zareagować i udzielić im pomocy. Najbardziej typowe objawy w ostrej fazie udaru mózgu to objawy motoryczne, a więc niedowłady kończyn. Objawem udaru jest także asymetria dolnej części twarzy w okolicy ust. Kącik ust jest obniżony po jednej stronie, a fałd nosowo-wargowy wygładzony, co zwykle skutkuje niewyraźną mową. Pacjent z udarem mózgu powinien trafić jak najszybciej na oddział neurologiczny, dysponujący tomografem komputerowym, aby w ciągu kilku godzin otrzymać specjalistyczną pomoc. Badanie tomograficzne jest niezwykle ważne, ponieważ pozwala zobaczyć obszar mózgu dotknięty chorobą i określić jej rodzaj. W przypadku wystąpienia u chorego któregoś z wymienionych objawów, należy natychmiast wezwać pogotowie, ponieważ czas może zdecydować o jego życiu. Objawy udaru mózgu nie u każdego pojawiają się od razu. Najpierw mogą wystąpić objawy ostrzegawcze. Jest to tzw. mały udar, znany także pod nazwą przemijającego niedokrwienia mózgu. Objawy małego udaru utrzymują się zwykle 15-60 minut, najdłużej 24 godziny i same ustępują całkowicie. Co piąty chory ma objawy ostrzegawcze, zanim zachoruje na udar właściwy.
Zobacz całą zawartość numeru ►
