O radości i słuchaniu Boga

Jednoznaczne zaklasyfikowanie Psalmu 81 do którejś z grupy psalmów przysparza pewną trudność. Przyczyna tkwi w jego budowie, gdyż pierwsza część (wersy 1-6b) jest hymnem, a druga (wersy 6c-17) napomnieniem. Prawdopodobnie tego rodzaju struktura wynikła z potrzeb liturgicznych, związanych z którymś z wielkich świąt Izraela. Dzisiaj przypuszcza się, że było to Święto Namiotów (Kuczek). To jedno z trzech głównych świąt żydowskich, które wiązało się z doroczną pielgrzymką do jerozolimskiej świątyni. Miało ono podwójne znaczenie: przypominało Izraelitom czas wędrówki przez pustynię po wyjściu z niewoli egipskiej (zob. Księga Kapłańska 23, 33-43) oraz stanowiło podziękowanie za plony (zob. Księga Wyjścia 23,16; Księga Powtórzonego Prawa 16, 13-17). Trwało siedem dni i było wieńczone dniem ósmym tzw. końcowym („dzień zgromadzenia”). Obchodzono je na przełomie września i października. Część pierwszą tej pieśni mógł śpiewać chór, a drugą recytować kapłan lub lewita.

Nagłówek (wers 1), wskazujący w jakim tonie lub na jaką melodię należy wykonywać tę pieśń, zawiera niezrozumiały dla nas komunikat, który w języku hebrajskim brzmi ‛al-haggittît. Nawiązuje on do tłoczni (hebr. gat), w której wyciskano oliwki lub winogrona. Podczas tej czynności śpiewano jakąś powszechnie znaną pieśń, której melodia kształtowała muzyczną formę tego psalmu. Taką samą wskazówkę znajdujemy w dwóch innych nagłówkach psalmów (Ps 8, 1; 84, 1).

Wersy 2-4 zawierają wezwanie skierowane do zgromadzonego ludu lub specjalnie przygotowanych lewitów by radośnie wychwali Boga przez śpiew, prowadzony przy bogatym akompaniamencie instrumentów muzycznych (zob. Druga Księga kronik 5,12-14; Księga Ezdrasza 3, 10). W drugim wersie znalazło się pełne nadziei pouczenie, że Bóg jest dla zebranych źródłem siły (Ps 28, 7; 59, 18). Przywołany w tym wersie Jakub reprezentuje idealną społeczność narodu wybranego. Zagranie na rytualnym rogu (kozim lub baranim), otwierało święto lub eksponowało poszczególne etapy świątynnej liturgii (wers 4). Jego dźwięki – proste, podniosłe, nawołujące, stłumione, szemrzące – niosły określoną treść i przesłanie. Wśród nich to najważniejsze – symbolizował tajemniczą mowę Boga.

W wersach 5-6 psalmista wyraźnie podkreśla, że świętowanie to dokonuje się z Bożego nakazu, a nie z ludzkiego wymysłu (Księga Kapłańska 23; Księga Liczb 29). Odwołuje się do historii, przypominając o uwolnieniu narodu z niewoli egipskiej. W psalmie tym stosuje jednak inną formułę. W miejsce tradycyjnej „wyprowadził z ziemi egipskiej” (jak w wersie 11; Księga Kapłańska 19, 36; 22, 33) zastosował „wyruszył przeciw ziemi egipskiej” (werset 6; Księga Wyjścia 11, 4-5). Wspomniany w tym wersie Józef, to jedenasty, umiłowany syn patriarchy Jakuba (= Izraela), późniejszy zarządca Egiptu (zob. Księga Rodzaju 30, 22-24; 37, 3; 41, 1-57).

W drugiej części psalmu wyróżniamy dwie tematyczne sekcje: pierwsza (wersy 7-11) podejmuje zagadnienie relacji Boga do narodu wybranego, a druga (wersy 12-17) opisuje sytuację tegoż narodu po zlekceważeniu Boga. W całość wprowadza nota prorocka: „słyszę język nieznany” (wers 6c; Księga Liczb 24, 4.16; Księga Izajasza 22, 14).

Psalmista w wersach 7-8 przedstawia uwolnienie Hebrajczyków z niewoli egipskiej. Nawiązuje do najważniejszych wydarzeń tamtych czasów: porzucenia przymusowej pracy, którą symbolizują wspomniane kosze (zob. Księga Wyjścia 1, 1-14); wołania uciemiężonych oraz ciągu zdarzeń umożliwiających ich wyjście z Egiptu (Księga Wyjścia 1-12); zawarcie Przymierza (aluzja do grzmotów: Księga Wyjścia 19, 16-19); cud wody (w) Meriba (Księga Liczb 20, 2-13). Po tym zwięzłym przypomnieniu historii, hagiograf przechodzi do zasadniczego zagadnienia – wierności Bogu (wersy 9-11), która wiąże się z koniecznością całkowitej rezygnacji z kultu pogańskich bóstw. Podsumowujący tę część werset 11c można traktować jako zapowiedź błogosławieństwa lub wezwanie do przyjęcia słowa Bożego. Czasem proponuje się umiejscowić go po wersie 6c (L. Alonso Schökel, C. Carniti, Salmos. Traducción, introducciones y comentario, Estella, 20094, t. II, s. 1065).

Cały ostatni passus 12-17 to prezentacja smutnej rzeczywistości – niesłuchanie przez Izraelitów Boga i w konsekwencji poddanie ich pod jarzmo wrogów. A wystarczyło powrócić do Jahwe z czystą wiarą (wolną od kultu fałszywych bóstw) oraz z pragnieniem chodzenia Jego drogami, a nie zatwardzającymi ludzkie serce egoistycznymi zamysłami. Boże drogi prowadzą do pokoju i dobrobytu, co w psalmie zobrazowano przez karmienie ludu wyborną pszenicą i miodem ze skały (wers 17; Księga Joela 4, 18; Księga Amosa 9, 13).

Psalm 81 w swojej części hymnicznej jest wezwaniem do świętowania, do radowania się Bogiem. A jak radować się Bogiem? Dziękować Mu i uwielbiać Go, że nas wspiera, będąc naszą siłą. W części napominającej psalmista wzywa do słuchania Boga (co dwukrotnie podkreślił w wersach 9 i 14). A jak słuchać Boga? Przestrzegać Jego przykazań. Wystarczy uważnie porównać wersy 7-11 z Dekalogiem (Księga Wyjścia 20, 2-6), by przekonać się na czym polega słuchanie Boga i chodzenie Jego drogami:

 

Zagadnienie	Księga Wyjścia 20	Psalm 81
autoprezentacja i prolog historyczny	wers 2	wersy 7-8
obcy bogowie, kult bałwochwalczy	wersy 3-5a	wersy 10-11
konsekwencje naruszenia przykazań: kara; pozostawienie człowieka w jego własnym uporze	wers 5b	wersy 12-13
konsekwencje przestrzegania przykazań: błogosławieństwo	wers 6	wersy 14-17

 

Słuchanie Boga (chodzenia Jego drogami) rodzi w człowieku pokój i radość życia, a tym właśnie jest szczęście.

 

---

Zobacz całą zawartość numeru ►

Autorzy tekstów, Ks. Wilk Janusz, Miesięcznik, Numer archiwalny, 2021nr08, Z cyklu:, Biblijne co nieco