Matka Boża Opolska – szczególna patronka w zarazie
Historia opolskiego wizerunku Matki Bożej jest niezwykle bogata. Obraz pochodzi z Piekar Śląskich, gdzie już w średniowieczu słynął łaskami.
zdjęcie: ks. Stefan Baldy
2023-01-04
Centrum życia duchowego Kościoła opolskiego stanowi katedra Podwyższenia Krzyża świętego. Szczególne miejsce w tym domu Bożym zajmuje ołtarz ze słynącym łaskami obrazem Matki Bożej Opolskiej, patronki miasta ale także szczególnej Orędowniczki w zarazie.
Cudowny wizerunek namalowany jest na desce lipowej przez nieznanego artystę z kręgu czeskich warsztatów malarskich. Badania historyczne pozwalają określić czas powstania obrazu na koniec XV w. Wizerunek przedstawia Madonnę ujętą w półpostaci, z Jezusem na lewym ramieniu. W prawej dłoni Matka Boża trzyma jabłko. Głowę ma lekko schyloną w stronę Syna, który twarzyczką zwraca się ku Matce, a prawą rączkę unosi w geście błogosławieństwa, w lewej zaś ręce trzyma księgę Pisma Świętego. Tło obrazu stanowi amarantowe sukno.
W XVIII-wiecznej kronice ojców jezuitów, dawnych stróżów sanktuarium, czytamy o obrazie, że „zda się jakoby ta Matka przedziwna oczyma swymi na każdego patrzy, a choćby i tysiące było przytomnych, każdy z nich sądzi, że Matka Jezusa na niego samego swym macierzyńskim okiem spogląda”.
Historia opolskiego wizerunku Matki Bożej jest niezwykle bogata. Obraz pochodzi z Piekar Śląskich, gdzie już w średniowieczu słynął łaskami. W okresie reformacji kościół przeszedł w ręce protestantów i dopiero w 1659 r. został zwrócony katolikom. Ówczesny proboszcz, ks. Jakub Roczkowski, przeniósł obraz do głównego ołtarza i przekonywał parafian i mieszkańców okolicy, że jest to wizerunek słynący łaskami. Oczywiście do utrwalenia takiej opinii sam autorytet proboszcza nie wystarczał.
Kroniki piekarskie przechowywały między innymi informację o pielgrzymce w 1676 r., w której przybyli do Piekar mieszkańcy Tarnowskich Gór, prosząc o odwrócenie zarazy, która dotknęła miasto. Nie przyszli pewnie daremnie, skoro tradycja pielgrzymowania z Tarnowskich Gór do Piekar trwa do dziś.
Wizerunek zaczął nabierać coraz większego rozgłosu, tak że w roku 1680 obraz został „wezwany” przez cesarza Leopolda I na ratunek do Pragi, gdzie w tym czasie panowała zaraza dziesiątkująca mieszkańców. Obraz został wystawiony w Pradze, w kolegium św. Klemensa, gdzie mieszkańcy mogli modlić się przez kilka tygodni przed cudownym wizerunkiem Matki Bożej z Piekar. 15 marca 1680 r. odbyła się w Pradze wielka procesja od kolegium św. Klemensa do katedry św. Wita. Po tej procesji zaraza w Pradze ustała. Wtedy to oficjalnie obraz Matki Bożej z Piekar został publicznie nazwany „cudownym”. Wrócił z Pragi do Piekar obdarowany licznymi wotami przez cesarską parę.
Historia związku cudownego obrazu Matki Bożej z Opolem sięga XVII w., kiedy to w roku 1672 wybuchła w Opolu trwająca kilka lat straszliwa zaraza, w czasie której wymarła połowa ludności miasta. Mieszkańcy Opola szukali ratunku u Matki Bożej w Piekarach Śląskich, gdzie znajdował się Jej cudowny wizerunek, znany jako ratujący od zarazy i klęsk żywiołowych. Mieszkańcy Opola ślubowali, że jeżeli ustanie zaraza, odbędą pieszą pielgrzymkę do Piekar Śląskich, co też stało się w 1682 r. Opolska pielgrzymka do Piekar była bardzo liczna. Z każdej rodziny uczestniczyły w niej po trzy osoby, bractwa św. Różańca i św. Franciszka, Sodalicja Mariańska, a także wszyscy duchowni tak diecezjalni jak i zakonni oraz cały magistrat miasta.
W 1677 r. za zgodą cesarza Leopolda I i biskupa krakowskiego Andrzeja Trzebnickiego, któremu podlegał dekanat bytomski, dokonano unii sanktuarium Matki Bożej w Piekarach z kolegium jezuickim w Opolu. Od tej pory opolscy jezuici sprawowali pieczę nad kościołem piekarskim i cudownym obrazem Matki Bożej. W roku 1683 jezuici przewieźli wizerunek do Opola, ponieważ obawiali się zbliżającej się nawały tureckiej. W Piekarach pozostała kopia obrazu, którą najprawdopodobniej przywieźli mieszkańcy Piekar z Hradec Kralove, gdy wracali z obrazem łaskami słynącym po ustaniu zarazy z Pragi.
I już przed tym obrazem modlił się spieszący pod Wiedeń z odsieczą Jan III Sobieski. Po zażegnaniu tureckiego niebezpieczeństwa przez „Lwa Lechistanu”, jak nazywali Turcy króla Jana III Sobieskiego, jezuici zwrócili obraz do Piekar, ale w 1702 r. ponownie go przewieźli do Opola z lęku przed potopem szwedzkim Karola XII. Od tego czasu wizerunek Matki Bożej Piekarskiej pozostał już na stałe w Opolu. W Piekarach zaś zaczęła słynąć łaskami pozostawiona tam uprzednio kopia. W kilka lat później, w roku 1696, modlił się przed Panią Opola, spieszący na koronację do Warszawy, król August II Sas i tam zaprzysiągł Pacta conventa.
Cudowny obraz Matki Bożej Opolskiej był obnoszony po ulicach Opola w roku 1737 i 1739 podczas wielkiego pożaru miasta. W drodze powrotnej z kolegiaty św. Krzyża (dzisiejszej katedry), do kościoła jezuitów ogromna ulewa ugasiła ogień. Od tego czasu z każdym rokiem wzrastała liczba osób udających się do Opola z pielgrzymką. Organizowano je z całego księstwa opolskiego, by pod koniec XVIII w. osiągnąć liczbę 60 pielgrzymek rocznie. Ze względu na obecność cudownego obrazu rokrocznie do miasta przybywało ponad 80 tysięcy pielgrzymów, w tym również monarchowie. 17 grudnia 1813 r. obraz przeniesiony został do kościoła Podwyższenia Krzyża Świętego – obecnej katedry.
Po II wojnie światowej nastąpiło nowe ożywienie kultu Matki Bożej Opolskiej. Przed Jej wizerunkiem kończą się wszystkie ważniejsze uroczystości odprawiane w katedrze, jak np. ingresy kolejnych biskupów, obchody uroczystości religijnych i świąt państwowych. O kulcie świadczą liczne wota, między innymi srebrna sukienka ofiarowana przez Jana III Sobieskiego, złoty medal – dar papieża Jana XXIII, kielich mszalny i złoty różaniec z prawdziwych pereł – dar papieża Pawła VI. 21 czerwca 1983 r., w 500-lecie istnienia wizerunku, na oczach miliona pielgrzymów, ręce papieża Polaka – Jana Pawła II ozdobiły skroń Maryi srebrno-złotą koroną. Papież w homilii wygłoszonej na Górze Świętej Anny, gdzie miał miejsce akt koronacji, ukazał piastowską genealogię kultu Pani Opolskiej.
Pamięć o mocy wstawiennictwa Matki Bożej Opolskiej odżyła po raz kolejny w obliczu pandemii koronawirusa. W diecezji został wydany obrazek z wizerunkiem Matki Bożej Opolskiej, a na jego odwrocie modlitwa na czas pandemii z dodaniem wezwania do Opolskiej Pani.
