Siła aktywności i dobrych relacji
O tym, jak żyć zdrowo oraz o terapeutycznej sile kontaktów międzyludzkich opowiada kardiolog, dr n. med. Wojciech Wróbel.
zdjęcie: Canstockphoto.pl
2024-09-02
Redakcja: – Jakie schorzenia układu krążenia najczęściej dotyczą osób starszych?
dr n. med. Wojciech Wróbel: – Najczęstszymi schorzeniami układu krążenia u osób starszych są nadciśnienie tętnicze i choroba wieńcowa. Zarówno nadciśnienie tętnicze jak i choroba wieńcowa są nieuleczalne, ale dzięki regularnej kontroli nie muszą być śmiertelne. Warto znać niepokojące objawy typowe dla choroby wieńcowej czy docelowe wartości ciśnienia tętniczego. Temu służyć powinna dobra współpraca z lekarzem rodzinnym lub kardiologiem. Warto w tym miejscu powiedzieć o prawidłowym sposobie mierzenia ciśnienia tętniczego i o jego zalecanych wartościach. Ciśnienie powinno być mierzone aparatami z mankietem zakładanym na ramię, w spoczynku, o stałych porach: rano (przed zażyciem leków i przed jedzeniem) oraz wieczorem. Wartości stanowiące podstawę rozpoznania nadciśnienia tętniczego to (przy powtarzanych pomiarach) w warunkach gabinetu lekarskiego 140 (skurczowe) i 90 (rozkurczowe), w warunkach domowych 135 i 85 mmHg, natomiast wartości docelowe różnią się zależnie od wieku i wynoszą – do 65. roku życia 120-130/70-80 mmHg, dla osób pomiędzy 65. a 80. rokiem życia: 130-140/70-80 i jeszcze bardziej ostrożnie dla osób powyżej 80. roku życia: 130-150/70-80 mmHg. Trochę to skomplikowane, ale najłatwiej zapamiętać – rozkurczowe 70-80, a skurczowe trochę niżej niż odpowiednio 130, 140, 150 mmHg, zależnie od wieku. Inną grupą wad typową dla starszego wieku są wady zastawkowe, zwłaszcza zwężenie zastawki aortalnej. Najczęściej są to zmiany nabyte, mające często charakter przewlekły i narastający. Dają objawy w postaci duszności i nietolerancji wysiłku.
– Czym jest choroba wieńcowa?
– Tętnice wieńcowe mają za zadanie doprowadzać krew do najbardziej odległych obszarów mięśnia sercowego. Wskutek tworzenia się w tętnicach przeszkód w postaci głównie blaszek miażdżycowych, zbyt mała ilość przede wszystkim tlenu dostaje się do serca. Najczęstszym objawem choroby niedokrwiennej serca jest ból w klatce piersiowej, choć należy pamiętać, że nie każdy ból w klatce piersiowej oznacza chorobę wieńcową. Ból wieńcowy jest krótki (najczęściej kilkuminutowy), ma charakter gniotący, piekący, rozlany, promieniujący często do żuchwy lub do rąk (zwłaszcza do lewej ręki) i najczęściej jest zależny od wysiłku. Pacjent nie potrafi precyzyjnie określić miejsca jego występowania. Poza miażdżycą również inne choroby mogą dawać podobne objawy bólu w klatce piersiowej (jak np. niedokrwistość czy wspomniane wady zastawkowe).
– Jakie, oprócz wieku, są przyczyny tych schorzeń i kto znajduje się w grupie ryzyka?
– Głównymi czynnikami ryzyka chorób sercowo-naczyniowych są: wysoki poziom cholesterolu, co sprzyja tworzeniu się blaszek miażdżycowych w tętnicach, nadciśnienie tętnicze, choroby towarzyszące (np. cukrzyca), palenie tytoniu, mała aktywność fizyczna, wczesna choroba wieńcowa w rodzinie.
– Jakie objawy powinny nas zaniepokoić i skłonić do zgłoszenia się po pomoc do specjalisty?
– Po pierwsze, są to bóle w klatce piersiowej zależne od wysiłku – gdy ból pojawia się przy wysiłku, a ustępuje po jego zaprzestaniu. Po drugie, są to duszności – gdy nawet przy wykonywaniu bardzo niewielkiego wysiłku np. czynności dnia codziennego (ubieranie się, mycie się, spacer po płaskim terenie) zaczyna brakować powietrza. Szczególnie powinna zaniepokoić duszność pojawiająca się w spoczynku, zwłaszcza przy położeniu się do łóżka w pozycji horyzontalnej. Po trzecie, są to narastające, symetryczne obrzęki nóg pojawiające się jednocześnie na dwóch kończynach. Niepokojącym, choć pośrednim, objawem choroby wieńcowej może być tzw. chromanie przestankowe. Polega ono na tym, że chory idąc, zaczyna czuć mrowienie w łydkach, następnie zatrzymuje się, aby mrowienie ustąpiło, po czym idzie dalej. Chromanie przestankowe jest objawem niedokrwienia tym razem nie serca, tylko tętnic kończyn dolnych, ale jest to często związane z tym samym czynnikiem sprawczym, czyli miażdżycą. Objaw ten często pojawia się u osób starszych z cukrzycą, palących papierosy. Ważne, aby zaobserwować po przejściu jakiej odległości pojawia się mrowienie – to tzw. dystans chromania. Podsumowując: do specjalisty powinniśmy się zgłosić pilnie jeżeli objawy bólu w klatce piersiowej występują po niewielkim wysiłku, duszność pojawia się w spoczynku, a chromanie przestankowe występuje po dystansie krótszym niż 50 metrów.
– W jaki sposób osoby cierpiące na dolegliwości układu krążenia powinny na co dzień o siebie dbać?
– Jedną z najważniejszych kwestii – a niestety wciąż bagatelizowanych i niedocenianych – jest troska o nawadnianie organizmu. Picie dużej ilości płynów jest szczególnie ważne w przypadku osób leczonych lekami na nadciśnienie, z których część ma działanie moczopędne, czyli odwadniające. Zwłaszcza osoby starsze nie mają poczucia pragnienia i często zdarza się, że nawet w upalne dni piją bardzo niewiele albo wcale. W ten sposób można łatwo doprowadzić się do odwodnienia, zaostrzenia niewydolności nerek, zasłabnięcia czy nawet utraty przytomności. Dlatego przypominam wszystkim o piciu płynów, bo ma to kluczowe znaczenie dla naszego zdrowia. Wiele w tym względzie mają do zrobienia najbliżsi chorego, którzy powinni go przypilnować i mobilizować do odpowiedniego nawadniania się. Ponadto wielkie znaczenie ma aktywność fizyczna, która nie jest zarezerwowana tylko dla młodych i sprawnych. Można nawet powiedzieć, że – paradoksalnie – aktywność fizyczna jest dużo ważniejsza u starszych niż u młodych. Wiadomo, że z upływem lat nie uprawia się już typowych treningów siłowych. Osobom starszym polecam jednak spacery z kijkami (nordic walking), jazdę na rowerze (podczas jazdy na rowerze pracują łydki, co zapewnia dobre ukrwienie nóg) lub – w przypadku problemów z równowagą – na rowerze stacjonarnym, pływanie, aquaerobic, a także wszelkie ćwiczenia rozciągające, oddechowe (zwiększające pojemność płuc). Świetną formą rehabilitacji może okazać się także taniec, który uruchamia wiele mięśni i partii ciała, a ponadto daje możliwość ciekawego spędzenia czasu wśród ludzi. Z zawodowego doświadczenia i opowieści moich Pacjentów wiem, że przebywanie z osobami, które dzielą nasze zainteresowania oraz nawiązywanie nowych znajomości, przynoszą wiele radości i pomagają lepiej radzić sobie z fizycznymi dolegliwościami. Dobre rozmowy i spędzanie czasu z życzliwymi nam osobami to czynności o niezwykłej terapeutycznej sile.
– Zdrowa dieta również ma znaczenie?
– Tak, choć jestem zdania, że dobra dieta to nie tylko ta, która jest zdrowa, ale również ta, która po prostu nam smakuje. Wbrew pozorom jedno z drugim da się łatwo pogodzić. Jeśli będziemy jedli pokarmy z dużą zawartością odpowiednich elektrolitów, potrzebnego białka i innych substancji odżywczych, to nic nie stoi na przeszkodzie, aby od czasu do czasu pozwolić sobie także na ciastko. Nie jestem również przeciwnikiem kawy – może mieć nawet terapeutyzujące działanie – ale, pamiętając o jej diuretycznym działaniu, zalecam również uzupełnienie przy okazji płynów. Proszę pamiętać, że spożywanie smacznego jedzenia podnosi poziom endorfin, które dają poczucie dobrostanu i zadowolenia, jest okazją do spotkań, miłego spędzenia czasu itp. Jedzenie powinno nie tylko służyć naszemu organizmowi, ale także przynosić radość. Ważne jednak, aby we wszystkim zachowywać umiar i rozsądek, a także słuchać lekarskich zaleceń.
– A w jaki sposób rodzina może wspierać chorego?
– Myślę, że najważniejsze jest to, aby dać naszym chorym i seniorom poczucie bycia potrzebnymi, użytecznymi. Pozwólmy im wykonywać codzienne obowiązki domowe na miarę ich możliwości, angażujmy we wspólne rodzinne przedsięwzięcia, nie wyręczajmy ich. Absolutnie nie wolno osób starszych izolować od ludzi i świata. Przeciwnie, należy pokazywać im nowe możliwości kontaktów, także z młodym pokoleniem, uczyć korzystania z nowoczesnych technologii. Dla przykładu: kiedyś z ks. Darkiem – moim kolegą z ławy szkolnej, a obecnie proboszczem parafii św. Jacka w katowickim Ochojcu, znaleźliśmy osobę, która nauczyła jedną z moich Pacjentek obsługi komunikatora Skype, by mogła kontaktować się z innymi za pomocą internetu. To bardzo ważne, aby starsi i chorzy mieli kontakt także z młodym pokoleniem, bo to przynosi obustronne korzyści. Starsi nie czują się samotni, a młodzi uczą się szacunku i czerpią z doświadczenia i życiowej mądrości seniorów.
Moim hobby są gry planszowe, mam ich ponad 250. Moje dzieci grają w gry z ukochanym dziadkiem i w ten sposób dzielą z nim wspólne emocje. Wszyscy ćwiczą umysł, a poza tym spędzają ze sobą czas. Rodzina, przyjaciele, znajomi i dobre z nimi relacje to wielki skarb, który trzeba pielęgnować i pomnażać.
– Bardzo dziękuję za rozmowę i cenne wskazówki.
– Ja również bardzo dziękuję.
Zobacz całą zawartość numeru ►
