Opieka domowa nad chorym

Pielęgnacja osoby chorej w domu, w tym opieka długoterminowa, to temat niezwykle ważny i rozległy. Trudno w jednym artykule szczegółowo omówić wszystkie związane z nim zagad­nienia, ale z pewnością warto przyjrzeć się bliżej tym najważniejszym i najbar­dziej podstawowym.

Kwestia opieki domowej dotyczy za­pewne kilkuset tysięcy chorych w na­szym kraju. Dokładnie nikt nie wie, jakie są potrzeby zdrowotne i społeczne w tym zakresie, w każdym razie dotyczą one powiększającej się grupy osób w wieku sędziwym, pacjentów po urazach czasz­kowo-mózgowych, udarach, chorych w śpiączce czy po amputacjach kończyn. W grupie wymagających takiej opieki znajdują się również osoby wracające do domu po hospitalizacji, czy też z po­stępującymi chorobami przewlekłymi, np. chorobą Parkinsona, stwardnieniem rozsianym lub z zespołami otępiennymi. Wszyscy ci chorzy wymagają długotrwa­łej, stałej opieki swoich najbliższych oraz wykwalifikowanego personelu medycz­nego – wymagają opieki długotermino­wej w domu.

Czym jest opieka domowa?

Niestety, temat ten jest dzisiaj mało spektakularny, powiedzielibyśmy: nie­medialny. Opieka długoterminowa bowiem to tego rodzaju profesjonalna działalność medyczna, która zwykle nie przynosi skutków w postaci wyzdro­wienia chorego. Określone świadczenia zdrowotne i opiekuńcze należy czło­wiekowi zapewnić do końca jego życia, a i tak wiadomo, że nie poprawią one znacząco jego stanu, lecz jedynie po­zwolą ograniczyć cierpienie i ból oraz powikłania wynikające z długotrwałego unieruchomienia. Stąd, opieka nad cho­rym w domu wciąż jest niedoceniana i niejednokrotnie spychana na peryfe­rie medycznych potrzeb. Tymczasem stanowi ona bardzo ważny, a w wie­lu przypadkach nawet najważniejszy element całego procesu leczenia. Jest bowiem stała i systematyczna. I choć rzeczywiście opieka taka raczej nie doprowadzi chorego do wyleczenia, to z pewnością wpłynie na poprawę jakości jego życia. Czym zatem jest domowa opieka długoterminowa?

Jest to opieka nad pacjentami prze­wlekle chorymi, którzy są niezdolni do samoopieki i samopielęgnacji. Z jednej strony nie wymagają już leczenia szpital­nego, z drugiej, ze względu na istniejące problemy zdrowotne, nadal potrzebują systematycznej opieki w warunkach do­mowych. Opieka domowa nad chorym może i powinna być sprawowana zarów­no przez jego najbliższych, jak i przez fachowo do tego przygotowany personel medyczny.

Skala Barthel

Aby rodzina mogła skorzystać z pro­fesjonalnej pomocy przy opiece nad chorym, musi otrzymać skierowanie lekarskie. Skierowanie do realizacji takiej opieki może wystawić lekarz rodzin­ny, lekarz prowadzący przy wypisie ze szpitala lub lekarz specjalista, jeśli tylko posiada umowę z NFZ. Podstawą do objęcia opieką długoterminową oprócz skierowania jest wypełniona przez leka­rza lub pielęgniarkę karta skali Barthel, w której ocena punktowa musi się mie­ścić w przedziale od 0-40 pkt.

Skala Barthel to międzynarodowa skala powszechnie stosowana w ocenie sprawności chorego, a co za tym idzie – jego zapotrzebowania na opiekę. Na skalę Barthel składa się 10 czynności dnia codziennego, takich jak np. spożywanie posiłków, poruszanie się, ubieranie, roz­bieranie, higiena osobista, korzystanie z toalety czy kontrolowanie czynności fizjologicznych. Ocenia się zdolność chorego do samodzielnego ich wyko­nywania. Chodzi o zdiagnozowanie, jakie czynności i w jakim stopniu chory może wykonać samodzielnie, z czyjąś pomocą lub w ogóle. W skali Barthel można uzy­skać 100 pkt. Są trzy przedziały oceny: uzyskanie od 0-20 pkt oznacza całkowitą niesamodzielność, od 20-80 pkt oznacza, że w jakimś stopniu pacjent potrzebuje pomocy in­nych, a ocena w granicy 80-100 pkt oznacza, że przy niewielkiej pomocy chory może funkcjo­nować samodzielnie. Uzyska­nie 40 pkt w skali Barthel lub mniejszej ich liczby, powoduje zakwalifikowanie chorego do opieki dłu­goterminowej – oznacza to bowiem, że wymaga on stałej opieki.

Rodzaje świadczeń

W ramach pomocy medycznej dostępne są trzy zasadnicze rodzaje świadczeń domowych. Pierwszym z nich jest opieka pielęgniarki środowiskowej. Współpracuje ona z lekarzem podsta­wowej opieki zdrowotnej i realizuje jego zlecenia, odwiedzając chorych w domu. Podczas wizyty domowej pielęgniarka udziela porad i dokładnie instruuje opie­kunów chorego, jak wykonywać różne czynności pielęgnacyjne. Oczywiście, w razie potrzeby, może ona regularnie odwiedzać chorego w zależności od zle­ceń lekarskich. Drugą formą pomocy dla pacjentów w domu jest pielęgniarska opieka długoterminowa. W jej ramach pielęgniarka odbywa regularne wizyty domowe u chorego przynajmniej 4 razy w tygodniu. Oprócz wykonywania czyn­ności higienicznych czy opatrywania ran, rolą pielęgniarki jest także stała edukacja pacjenta i opiekunów. Trzecią formą po­mocy chorym w domu jest rehabilitacja domowa. Na podstawie skierowania le­karz rehabilitacji, po zbadaniu pacjenta, zleca konkretne zabiegi, a fizjoterapeu­ta może usprawniać pacjenta w domu.

Wszystkie te formy świad­czeń są bezpłatne dla chorego, ale ponieważ są również limito­wane i finansowane przez NFZ, w przypadku wielu chętnych pacjent nie od razu uzyskuje pomoc, ale zostaje wpisany na listę osób oczekujących.

Zadania pielęgniarki

Pielęgniarka domowej opieki długo­terminowej ustala najpierw z pacjentem lub jego rodziną terminy wizyt oraz plan opieki w oparciu o rozpoznane proble­my zdrowotne i pielęgnacyjne. Świadczy ona pomoc pacjentom od poniedziałku do piątku, w godzinach pomiędzy 8.00 a 20.00. Dostępność pielęgniarki w so­boty, niedziele, święta i dni ustawowo wolne od pracy również jest możliwa, ale tylko w medycznie uzasadnionych przypadkach. Pielęgniarka opieki dłu­goterminowej może świadczyć swoją pomoc nie więcej niż sześciu chorym równocześnie. Przeciętny czas pracy pielęgniarki u jednego chorego, pozwa­lający na realizację niezbędnego pakietu zadań, wynosi od 1,5-2 godzin dziennie. Często jednak bywa tak, że stan chorego wymaga dwóch wizyt w ciągu dnia, rano i wieczorem. Zdarza się również, że do chorego muszą iść dwie pielęgniarki, bo jedna nie jest w stanie go przemieścić, wykonać kąpieli leczniczej połączonej np. z gimnastyką oddechową, oklepa­niem pleców i zaopatrzeniem miejsc narażonych na odleżyny.

Zadania pielęgniarki domowej opieki długoterminowej zależą od stanu kon­kretnego pacjenta oraz od tego, na ile rodzina chorego może uczestniczyć w sprawowaniu nad nim opieki. Naj­częściej jednak do obowiązków pie­lęgniarki należą takie czynności jak: podawanie choremu leków i monito­rowanie sposobu ich przyjmowania, podłączanie kroplówek, wykonywanie opatrunków, prowadzenie profilaktyki przeciwodleżynowej, wykonywanie po­miarów ciśnienia oraz poziomu cukru we krwi, prowadzenie bilansu płynów, usprawnianie chorego w łóżku, edukację rodziny, jak postępować z chorym, aby zapobiec groźnym powikłaniom, po­moc w załatwieniu potrzebnego sprzętu medycznego.

Okres objęcia pacjenta pielęgniarską opieką długoterminową jest uzależniony od stanu jego zdrowia. Raz w miesiącu pielęgniarka ocenia efektywność i ce­lowość usług pielęgniarskich, a na ko­niec każdego miesiąca dokonuje oceny stanu pacjenta według skali opartej na wspomnianej skali Barthel. W zależności od uzyskanej oceny opieka pielęgniar­ska długoterminowa jest kontynuowana lub nie. Jeśli osoba chora uzyska więcej niż 40 pkt, opieka zostaje zakończona, a NFZ zaprzestaje finansowania pielę­gnacji za kolejny miesiąc kalendarzowy.

Dofinansowanie na sprzęt medyczny

Rodziny opiekujące się chorymi w domu powinny też wiedzieć, że mają prawo ubiegać się o przydział określo­nych środków higienicznych i sprzętu rehabilitacyjnego w ramach gwaran­towanej pomocy NFZ. Dla pacjentów z problemem kontroli oddawania moczu i wypróżniania lekarz rodzinny może wystawić wniosek na pieluchomajtki, pieluchy i podkłady. Choremu przysłu­guje do 60 sztuk tego typu wyrobów miesięcznie. U chorych leżących bardzo ważna jest profilaktyka przeciwodleży­nowa, dlatego należy poprosić lekarza rodzinnego o wniosek na materac prze­ciwodleżynowy. W przypadku pacjentów, którzy mają problemy z poruszaniem się, można prosić lekarza rodzinnego o wniosek na laskę, kule czy balkonik. Jeśli pacjent wymaga wózka inwalidz­kiego, wniosek może wystawić lekarz specjalista np. ortopeda czy neurolog. Z takimi wnioskami należy najpierw udać się do oddziału NFZ w celu poświadcze­nia przyznania refundacji. Jeśli do NFZ pójdzie z wnioskiem opiekun, będzie potrzebował pisemnego upoważnienia od chorego. Wnioski można zrealizować w sklepach z artykułami medycznymi.

---

Zobacz całą zawartość numeru ►

Autorzy tekstów, pozostali Autorzy, Miesięcznik, Numer archiwalny, 2018nr1, Teksty polecane