Cukrzyca i dobre samopoczucie – czy to możliwe?
Bardzo wiele zależy od nas samych. Możemy wiele zrobić, aby nie dopuścić do rozwoju choroby, dbając o zdrowy styl życia, przestrzegając właściwej diety i nie zaniedbując aktywności fizycznej, a także wykonując systematycznie badania kontrolne.
zdjęcie: pixabay.com
2024-11-05
Światowy Dzień Cukrzycy został ustanowiony w 1991 r. przez Międzynarodową Federację Diabetologiczną i Światową Organizację Zdrowia jako odpowiedź na obawy związane z nasilającym się występowaniem przypadków cukrzycy na całym świecie. Jest obchodzony 14 listopada, w rocznicę urodzin Fredericka Bantinga, odkrywcy insuliny. To odkrycie sprawiło, że cukrzyca, opisywana już w starożytności, przestała być chorobą śmiertelną.
Głównym celem akcji jest zwiększenie świadomości społeczeństwa odnośnie do przyczyn, objawów, sposobu leczenia i powikłań związanych z cukrzycą. Niestety liczba przypadków cukrzycy wzrasta i nadal będzie wzrastać, o ile nie zostaną podjęte działania prewencyjne. Temu służą coroczne obchody Światowego Dnia Cukrzycy, kierujące naszą uwagę na różne problemy związane z tą chorobą.
„Cukrzyca i dobre samopoczucie”– tak brzmi motyw przewodni Światowego Dnia Cukrzycy ustanowiony na najbliższe trzy lata przez Międzynarodową Federację Diabetologiczną. Celem działań podejmowanych przez społeczność diabetologiczną w ciągu tego czasu ma być promowanie zdrowego stylu życia, zachęcanie do wczesnego wykrywania stanu przedcukrzycowego i cukrzycy u osób z grup ryzyka, zwiększenie naszej świadomości na temat wpływu cukrzycy na zdrowie psychiczne, dobrostan fizyczny i społeczny chorujących na cukrzycę.
Co warto wiedzieć o cukrzycy?
Cukrzyca to grupa chorób metabolicznych, charakteryzujących się podwyższonym stężeniem glukozy we krwi, wynikającym z nieprawidłowego wydzielania lub działania insuliny. Insulina jest hormonem obniżającym stężenie glukozy we krwi, który wydzielany jest przez komórki znajdujące się w trzustce. Jest on niezbędny do prawidłowego wykorzystania składników pożywienia i wpływa na przemianę węglowodanów, białek i tłuszczów. Wyróżniamy cztery zasadnicze typy cukrzycy, które różnią się przyczynami rozwoju choroby, przebiegiem i stosowanym leczeniem.
Dane wskazują, że 1 na 10 osób dorosłych na świecie choruje na cukrzycę, z czego 80% ma rozpoznaną cukrzycę typu 2. Według danych Federacji, co 10 sekund na świecie diagnozowana jest cukrzyca, zaś co 6 sekund ktoś umiera z powodu tej choroby. Najwięcej osób zapada na cukrzycę w krajach rozwijających się, co ma związek z niezdrowym trybem życia, otyłością, nadciśnieniem i procesem starości demograficznej. Cukrzyca jest pierwszą niezakaźną chorobą uznaną przez ONZ za epidemię XXI wieku. W Polsce cierpi na nią prawie 3 mln osób, a aż pół miliona nie wie, że choruje, ponieważ cukrzyca, zwłaszcza w początkowym okresie, przebiega podstępnie, często nie dając żadnych objawów. Gdy one się pojawiają choroba może mieć już zaawansowane stadium, z jej powikłaniami. Cukrzyca nie boli, bolą jej powikłania.
Powikłania
Nadmiar glukozy we krwi uszkadza naczynia krwionośne i obwodowy układ nerwowy, a tym samym niemalże wszystkie narządy, powodując szeroki wachlarz powikłań, jak choroba wieńcowa i zawał serca, choroba naczyniowa mózgu i udar mózgu, miażdżyca tętnic kończyn z ich niedokrwieniem, przewlekła choroba nerek, uszkodzenia siatkówki oka i zaburzenia widzenia. Uszkodzenie nerwów obwodowych powoduje zaburzenia czucia. Pacjent rusza nogą, ale nie odczuwa bólu, który mówi o mikrourazie, skaleczeniu. Efektem są pęcherze, modzele, zakażenia, które zbyt późno leczone mogą być nawet przyczyną amputacji.
Zapobieganie
Nie czekajmy, aż cukrzyca rozwinie się i przejmie nad nami kontrolę. Nawet drobna zmiana w naszym stylu życia może przynieść długotrwałe korzyści, zarówno w zapobieganiu rozwojowi choroby, a w przypadku jej rozpoznania, w uniknięciu jej powikłań i lepszym funkcjonowaniu z cukrzycą.
Zalecenia Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego nakazują prowadzenie badań przesiewowych w kierunku cukrzycy w grupach ryzyka, gdyż u większości chorych nie występują objawy hiperglikemii, czyli podwyższonego stężenia glukozy, które może powodować uczucie wzmożonego pragnienia, suchości w jamie ustnej, częste oddawanie moczu, utratę masy ciała, osłabienie i nadmierną senność. Jeśli masz powyżej 45 lat to takie badanie powinno być przeprowadzane co 3 lata. Natomiast jeśli jesteś osobą z nadwagą lub otyłością (zwłaszcza brzuszną), mało aktywną fizycznie, z nadciśnieniem tętniczym, zaburzeniami lipidowymi, z chorobą układu sercowo-naczyniowego, z obciążonym wywiadem rodzinnym w kierunku cukrzycy lub rozpoznanym stanem przedcukrzycowym, badania powinny być wykonywane corocznie.
Zmiana stylu życia
Niezależnie od tego czy rozpoznano cukrzycę bądź stan przedcukrzycowy, czy też jedynie znajdujemy czynnik ryzyka zaburzeń gospodarki węglowodanowej, powinno się przestrzegać zaleceń dotyczących zdrowego stylu życia, gdyż w ten sposób, co potwierdzają badania, jesteśmy w stanie wpłynąć na nasz stan zdrowia. Zalecenia dotyczą diety i aktywności fizycznej.
Dieta cukrzycowa to nic innego jak zdrowy sposób odżywiania, który powinni stosować zarówno chorzy, jak i zdrowi. Zdrowa dieta powinna być prosta i smaczna oraz opierać się na nieprzetworzonych lub minimalnie przetworzonych produktach – sezonowych i lokalnych warzywach i owocach oraz produktach pełnoziarnistych, które są bogate w błonnik. Zalecana jest kontrola wielkości porcji żywnościowych (pomocne może być użycie mniejszych talerzy, aby porcje wyglądały na większe), kontrolowanie ilości spożytych węglowodanów w całej diecie i poszczególnych posiłkach, ograniczenie żywności zawierającej węglowodany łatwo przyswajalne oraz tłuszcze nasycone (np. słodycze, cukier, miód, soki i napoje owocowe, żywność fast food), regularne spożywanie posiłków, w tym śniadania oraz wolne spożywanie posiłków. W cukrzycy typu 2 istotna jest redukcja nadmiaru masy ciała i utrzymanie pożądanej masy ciała. W związku z tym, poza powyższymi zaleceniami, podstawowe znaczenie ma kaloryczność diety. Jeśli jesteś otyły, ogranicz spożycie kalorii (najlepiej udaj się do specjalisty, który ustali twoje dzienne zapotrzebowanie na kalorie i tak zbilansuje dietę, aby służyła twojemu zdrowiu, a nie szkodziła).
Integralną częścią kompleksowego postępowania zarówno w profilaktyce, jak i w leczeniu cukrzycy jest wysiłek fizyczny, który sprzyja poprawie kontroli glikemii, redukcji masy ciała, wpływa korzystnie na nastrój, nawet u osób z depresją. Powinien być regularny, podejmowany co najmniej co 2-3 dni, a najlepiej codziennie. Jak intensywny może być wysiłek fizyczny, ocenia lekarz na podstawie pełnego obrazu klinicznego. Najbardziej odpowiednią formą wysiłku w grupie osób z cukrzycą typu 2 po 65. roku życia i/lub z nadwagą jest szybki (do zadyszki) spacer 3-5 razy w tygodniu (około 150 minut/tydzień). Odpowiednią formą wysiłku u osób z nadwagą/otyłością w każdym wieku jest nordic walking. Prostym do realizacji, a jednocześnie efektywnym zaleceniem jest ograniczenie czasu spędzonego bez przerw w pozycji siedzącej do maksimum 30 minut, zwłaszcza dotyczy to osób dorosłych z cukrzycą typu 2. Przynosi to korzyści glikemiczne.
Co nowego w terapii?
Ostatnie lata to radykalne zmiany w farmakoterapii cukrzycy, zwłaszcza typu 2, a chyba jeszcze większe w zakresie technologii – te dotyczą przede wszystkim cukrzycy typu 1 (pompy hybrydowe, tzw. sztuczna trzustka), ale i typu 2.
W związku z pojawieniem się nowych grup leków, zmieniły się cele leczenia w cukrzycy typu 2. Przestaliśmy się koncentrować na obniżaniu poziomu cukru, a skupiamy się na profilaktyce powikłań sercowo-naczyniowych. Dzięki nowym lekom (leki inkretynowe, flozyny) możemy nie tylko osiągnąć prawidłowy profil glikemii, ale i chronić naczynia, serce i nerki. Terapie lekowe, które możemy stosować w leczeniu otyłości niosą nadzieję, że być może za dekadę będziemy mogli oczekiwać zahamowania przyrostu nowych przypadków cukrzycy.
Refundacja od stycznia 2023 r. systemów monitorowania glikemii, udostępniła je w szerszym zakresie dla pacjentów z typem 2 cukrzycy. Są one standardem postępowania w cukrzycy typu 1 i 3, gdzie stosowana jest terapia pompowa lub wielokrotne wstrzyknięcia insuliny. Ich zastosowanie przynosi znacznie więcej informacji o stopniu wyrównania glikemii aniżeli tradycyjna kontrola glukometrem oraz znacząco zwiększa bezpieczeństwo pacjentów obarczonych ryzykiem hipoglikemii, pozwalając w efekcie osiągać znacznie lepsze wyrównanie cukrzycy i zmniejszenie ryzyka jej powikłań.
Dobre życie z cukrzycą jest możliwe?
Bardzo wiele zależy od nas samych. Możemy wiele zrobić, aby nie dopuścić do jej rozwoju, dbając o zdrowy styl życia, przestrzegając właściwej diety i nie zaniedbując aktywności fizycznej, a także wykonując systematycznie badania kontrolne. Jeśli rozpoznanie już zostało postawione, to przebieg choroby zależy od tych samych czynników, wspieranych przez osiągnięcia medycyny, przemysłu farmaceutycznego i nowe technologie. Pacjent dobrze prowadzony i stosujący się do zaleceń, ma zdecydowanie mniejsze ryzyko powikłań choroby i większe szanse na dobre samopoczucie.
Dolce vita z cukrzycą jest możliwe i warto podejmować każdy, nawet najmniejszy wysiłek, by żyło się nam piękniej… Potwierdzeniem tego są słowa Danuty z 47-letnim stażem cukrzycy typu 1:
Cukrzyca jest przewlekłą chorobą metaboliczną, spowodowaną brakiem lub nieprawidłowym działaniem insuliny. Groźne dla zdrowia i życia są powikłania, o czym z pewnością wszyscy chorujący doskonale wiedzą lub wiedzieć powinni. Choroby nie widać, ale potrafi ona zniszczyć organizm i przysporzyć wielu kłopotów. Mnie choroba nawiedziła, kiedy skończyłam 17 lat. Choruję już 47 lat. Nie jest łatwo żyć z tym schorzeniem. Początki leczenia wiązały się z wieloma zmianami i koniecznością ich akceptacji. Zdiagnozowana cukrzyca typu 1 wymaga wielu wyrzeczeń, ale postanowiłam żyć tak, jak wybrałam, „nie wbrew chorobie, ale pomimo niej”. Mijały miesiące i lata, komfort chorowania zmieniał się i nadal się zmienia, ale jednego czego zmieniać nie wolno, to dieta! Musisz wiedzieć, że to co zjadasz, ile się ruszasz, ma wpływ na wyniki leczenia. Ja całe swoje życie podporządkowałam chorobie. Zdarzały się gorsze dni, ale lekarz, który cię leczy, służy pomocą. Trzeba dobrze słuchać uwag i pytać o kwestie, których nie rozumiesz. Zalecenia lekarza diabetologa i umiejętność przystosowania ich do własnych potrzeb naprawdę czynią cuda. Jak wspomniałam, choruję od 17. roku życia. Mam 64 lata, a 47 lat to czas, w którym doświadczyłam na własnej skórze choroby. Pracuję w poradni cukrzycowej, co niezmiennie mnie cieszy, bo mogę i staram się przekazać innym wiedzę i podzielić się własnym doświadczeniem. Ksiądz Jan Kaczkowski mówił: „W życiu nie ma być jakoś, ale ma być jakość”. Chodzę więc po górach, jeżdżę na rowerze, pływam, korzystam z życia ile się da. Stosuję leczenie i dietę. Pozdrawiam Was wszystkich młodszych i starszych. Przesyłam uściski. Bądźcie dzielni w chorobie. Danuta.
Zobacz całą zawartość numeru ►
